Nur-i Muhammedi
Evvel andık anı kim evveldir Ol
Evveline bulmadı hiç akl yol
Evvelin ol evvelidir bi-gûman
Ahirin hem ahiridir cavidan
Çünkü Hak evvelliğin bildik ayan
Dinle imdi kılayım sûn´ın beyan
Hak Tela ne yarattı evvela
Cümle mahlûkattan kim evvel ola
Mustafa nurunu evvel kıldı var
Sevdi anı ol Kerim u Kird-gâr
Her ne türlü kim saadet vardurur
Yahşi huy, gerekli âdet vardurur
Hak sanâ verdi mükemmel eyledi
Yaradılmıştan mufaddal eyledi
Andan oldu her nihan-ü aşikâr
Arş-u ferş-u yerde gökte ne ki var
Ger Muhammed olmaya idi ayan
Olmayıserdi zemin ü asuman
Hem vesile olduğu içün ol Resul
Âdemin Hak tevbesini kıldı kabul
Ger Muhammed gelmeseydi âleme
Tac-ı izzet ermez idi Âdeme
Nuh anıçün buldu hem garktan necat
Dahi doğmadan göründü mûcizat
Cümle anın dostluğuna adına
Bunca izzet kıldı Hak ecdadına
Ceddi olduğiçün anın hem Halil
Nârı cennet kıldı anâ ol Celil
Hem dahi Musa elindeki asa
Oldu anın hürmetine ejderha
Ölmeyip İsa göğe buldu yol
Ümmetinden olmak için idi ol
Gerçi kim bunlar dahi mürseldürür
Lîk Ahmed ekmel ü efdaldürür
Çok temenni kıldılar Haktan bular
Kim Muhammet ümmetinden olalar
Şşer’ini tut ümmeti ol ümmeti
Ta nasip ola sana Hak rahmeti
Bu bölüm, Mevlidi Şerif'in önemli bir kısmı olan ‘Evvel Andık’ başlığı altında yaratılışın başlangıcını, Allah’ın iradesiyle âlemlerin yaratılış sürecini ve Hz. Muhammed’in (sav) nurunun bu süreçteki merkezi rolünü ele alır. Allah’ın ezeli ve ebedi oluşu, Hz. Muhammed’in âlemlere rahmet olarak yaratılmasının hikmeti ve diğer peygamberlerle arasındaki üstünlük metinde işlenmiştir.
Ebedilik: Metin, Allah’ın başlangıçsız ve sonsuz bir varlık olduğunu vurgulayarak başlar: "Evvel andık anı kim evveldir ol / Evveline bulmadı hiç akıl yol" Bu beyitte Allah’ın ezeli varlığı dile getirilmiş, insan aklının Allah’ın başlangıcını kavrayamayacağı ifade edilmiştir.
"Evvelin ol evvelidir bigûman / Ahirin hem ahiridir cavidan" Allah’ın hem başlangıçta hem de sonda mevcut olduğu, her şeyin üstünde bir varlık olduğu belirtilir. Bu tema ile İslam düşüncesindeki Allah’ın "Evvel" (ilk) ve "Âhir" (son) isimlerine atıfta bulunulur.
Muhammedî Nur: Bu bölümde Hz. Muhammed’in Nuru ve Yaratılıştaki önceliği vurgulanır: "Hak Tela ne yarattı evvela / Cümle mahlûkattan kim ol evvel ola" Allah’ın ilk yarattığı varlığın Hz. Muhammed’in nuru olduğu ifade edilmiştir. "Mustafa nurunu evvel kıldı var / Sevdi anı ol kerim u Kırd-gâr"
Allah’ın, Hz. Muhammed’i sevdiği ve onu yaratılışın başlangıcında üstün kıldığı belirtilir. Bu bölüm, İslam tasavvufundaki ‘Nuru Muhammedî’ anlayışıyla doğrudan ilişkilidir. Hz. Muhammed’in nuru, âlemlerin yaratılmasına vesile olmuş, onun varlığı âlemdeki düzenin başlangıç noktası teşkil etmiştir.
Peygamberlerin Hz. Muhammed’e Bağlılıkları: Bu tema, diğer peygamberlerin mucizelerinin ve dualarının Hz. Muhammed’e duyulan hürmetle gerçekleştiğini açıklamaktadır: "Ger Muhammed olmaya idi ayan / Olmayıserdi zemin ü asuman" Hz. Muhammed’in yaratılmamış olması durumunda, yeryüzü ve gökyüzünün yaratılmayacağı vurgulanır.
"Nuh anıçün buldu hem garktan necat / Dahi doğmadan göründü mûcizat" Hz. Nuh’un tufandan kurtuluşunun bile Hz. Muhammed’in hürmetine olduğu belirtilir.
"Hem vesile olduğu içün ol Resul / Âdemin Hak tevbesini kıldı kabul" Hz. Âdem’in tövbesinin kabulü Hz. Muhammed’in vesilesiyle gerçekleşir. Bu beyitler, Hz. Muhammed’in diğer peygamberlerden üstün olduğu ve onların mucizelerinde bile Hz. Muhammed’in manevi varlığının etkili olduğu fikrini işler. "Lîk Ahmed ekmel ü efdaldürür" Ahmed (Hz. Muhammed) tüm peygamberlerden daha mükemmel ve daha üstündür. "Kim Muhammed ümmetinden olalar" Diğer peygamberler Hz. Muhammed’in ümmetinden olmayı arzulamaktadır. Bu, İslam inancındaki ‘Hâtemü’n Nebiyyîn’ (Peygamberlerin Mührü) kavramını yansıtır.
Sünnet: Bölümün sonunda, Hz. Muhammed’in sünnetine uyanların Allah’ın rahmetine mazhar olacağı belirtilir: "Sünnetin tut ümmeti ol ümmeti / Ta nasip ola sana Hak rahmeti" Süleyman Çelebi, Sünnete uymanın, Allah’ın rahmetine ulaşmanın anahtarı olduğunu özellikle vurgular. Bu vurgu, İslam’daki ibadet ve yaşam tarzının sünnete göre şekillenmesi gerektiğini talim eder.
Mevlid-i Şerif’in ikinci bölümünde hülasa olarak şu hususların altı çizilir:
İnsan aklının idrak edemediği bir varlık olarak Allah’ın başlangıç ve son yoktur.
Allah’ın ilk yarattığı Hz. Muhammed’in nurudur. Âlemler onun vesilesiyle yaratıldı.
Hz. Muhammed diğer peygamberlerden üstündür. Her peygamber onun ümmetinden olmayı istedi. Allah’ın rahmetine erişmek için Hz. Muhammed’in sünnetine uyulması gerekir.