Değerli okurlarım bu gün sizlere anayasamızda yer alan kamu haklarını paylaşmaya başlıyorum. İlk olarak negatif statü veya kişi haklarını anlatmaya çalışacağım. İlerleyen günlerde pozitif ve aktif statü haklarını da görmüş olacağız. Keyifli okumalar dilerim.
KİŞİ DOKUNULMAZLIĞI VE MADDİ-MANEVİ BÜTÜNLÜK: Tıbbı zorunluluklar ve kanunda yazılan haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz. Rızası olmadan bilimsel ve tıbbı deneylere tabi tutulamaz. Yaşama hakkı elinden alınamaz. Meşru müdafaa hali, yakalama, tutuklama ve suçlunun kaçmasını önleme, isyanların bastırılmasında, olağanüstü ve sıkıyönetim dönemlerinde silahın kullanılmasına izin verilen durumlar da yapılan müdahaleler kişi dokunulmazlığını ortadan kaldırmaz.
Zorla çalıştırma yasağı: Kimse zorla çalıştırılmaz. Angarya uygulamaz. Tutuklu ve mahkûmların çalıştırılması ve olağanüstü dönemlerde vatandaşlardan istenilenler zorla çalıştırma sayılmaz.
Kişi hürriyeti ve güvenliği: Haklı ve kanuni bir sebep olmadan hiç kimse hürriyetinden mahrum bırakılmaz. Tek başına işlenen suçlarda 48 saat, toplu işlenen suçlarda ise 4 gün içinde ilgililer hâkim karşına çıkarılır. (2001 değişikliği) Bir kişinin gözetim altında tutulması, akıl hastaları ve uyuşturucu madde bağımlılarının tedavisi sırasında gözetim altında olmaları, suçluların yakalanması ve tutuklanması ve küçüklerin gözetim altında tutulmaları kişi hürriyetin ihlali değildir. Yakalanan veya tutuklanan kişinin yakınlarına derhal haber verilir. Yakalanan veya tutuklanan kişilere yazılı veya sözlü olarak bilgi verilir. Tek başına işlenen suçlarda yazılı bilgi verilmesi mümkün değilse her durumda sözlü bilgi verilir. Toplu işlenen suçlarda ise en geç hâkim huzuruna çıkmada önce yazılı bilgi verilir.
Özel Hayatın GİZLİLİĞİ: Herkes kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını, bilgilerin silinmesini isteme hakkına sahiptir. (2010 Anayasa değişikliği)
Konut Dokunulmazlığı: Hâkim kararı olmadıkça kişinin konutuna girilemez. Yetkili merci kararı 24 saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını 48 saat içinde açıklar. Açıklamazsa karar kendiliğinden ortadan kalkar.
BASIN VE HABERLEŞME HÜRRİYETİ:
bASIN hÜRDÜR: Basın hürdür ve sansür edilemez. Basımevi ve matbaa kurmak için önceden izin almaya gerek yoktur. 2001 değişikliği ile kanunda yasaklanmış bir dilde yayın yapılmayacağına dair hüküm kaldırılmıştır.
süreli-süresi yayın hakkı: Süreli veya süresiz yayın çıkarmak için önceden izin almaya gerek yoktur.
BASIN ARAÇLARININ KORUNMASI: Devlet basın araçlarının korunmasına yönelik tedbirler alır.
BASIN ARAÇLARINDA FAYDALANABİLME
DÜZELTME VE CEVAP HAKKI: Düzeltme yayınlanmazsa, yayımlanmasına gerek duyulup duyulmadığına hâkim ilgilinin müracaat tarihinden itibaren en geç 7 gün içinde karar verir.
Yerleşme ve Seyahat özgürlüğü: Anayasaya göre vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkı elinden alınamaz. 2010 Anayasa değişikliği ile vatandaşın yurt dışına çıkışı ancak hâkim kararıyla engellenebilir. Suç işlenmesini önleme, kamu mallarını koruma, sağlıklı ve düzenli kentleşme ve sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak amacıyla yerleşme hürriyeti, suç işlenmesini önleme, suç soruşturma ve kovuşturmanın salahiyeti için seyahat hürriyeti sınırlandırılabilir.
Din ve vicdan hürriyeti
Düşünce ve Kanat Hürriyeti
Mülkiyet Hakkı: Mülkiyet alma, satma, bağışlama, miras bırakma hakkı. Mülkiyet hakkı kamu yararına aykırı kullanılamaz.
Hak arama Özgürlüğü:
İSPAT HAKKI: Kamu görev ve hizmetinde bulunanlara karşı, bu görev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapılan isnatlardan dolayı açılan hakaret davalarında, sanık, isnadın doğruluğunu ispat hakkına sahiptir. Bunun dışındaki hallerde, ispat talebinin kabulü, ancak isnat olunan fiilin doğru olup olmadığının anlaşılmasında kamu yararı bulunmasına veya şikâyetçinin ispata razı olmasına bağlıdır.
KİŞİ DOKUNULMAZLIĞI VE MADDİ-MANEVİ BÜTÜNLÜK: Tıbbı zorunluluklar ve kanunda yazılan haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz. Rızası olmadan bilimsel ve tıbbı deneylere tabi tutulamaz. Yaşama hakkı elinden alınamaz. Meşru müdafaa hali, yakalama, tutuklama ve suçlunun kaçmasını önleme, isyanların bastırılmasında, olağanüstü ve sıkıyönetim dönemlerinde silahın kullanılmasına izin verilen durumlar da yapılan müdahaleler kişi dokunulmazlığını ortadan kaldırmaz.
Zorla çalıştırma yasağı: Kimse zorla çalıştırılmaz. Angarya uygulamaz. Tutuklu ve mahkûmların çalıştırılması ve olağanüstü dönemlerde vatandaşlardan istenilenler zorla çalıştırma sayılmaz.
Kişi hürriyeti ve güvenliği: Haklı ve kanuni bir sebep olmadan hiç kimse hürriyetinden mahrum bırakılmaz. Tek başına işlenen suçlarda 48 saat, toplu işlenen suçlarda ise 4 gün içinde ilgililer hâkim karşına çıkarılır. (2001 değişikliği) Bir kişinin gözetim altında tutulması, akıl hastaları ve uyuşturucu madde bağımlılarının tedavisi sırasında gözetim altında olmaları, suçluların yakalanması ve tutuklanması ve küçüklerin gözetim altında tutulmaları kişi hürriyetin ihlali değildir. Yakalanan veya tutuklanan kişinin yakınlarına derhal haber verilir. Yakalanan veya tutuklanan kişilere yazılı veya sözlü olarak bilgi verilir. Tek başına işlenen suçlarda yazılı bilgi verilmesi mümkün değilse her durumda sözlü bilgi verilir. Toplu işlenen suçlarda ise en geç hâkim huzuruna çıkmada önce yazılı bilgi verilir.
Özel Hayatın GİZLİLİĞİ: Herkes kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını, bilgilerin silinmesini isteme hakkına sahiptir. (2010 Anayasa değişikliği)
Konut Dokunulmazlığı: Hâkim kararı olmadıkça kişinin konutuna girilemez. Yetkili merci kararı 24 saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını 48 saat içinde açıklar. Açıklamazsa karar kendiliğinden ortadan kalkar.
BASIN VE HABERLEŞME HÜRRİYETİ:
bASIN hÜRDÜR: Basın hürdür ve sansür edilemez. Basımevi ve matbaa kurmak için önceden izin almaya gerek yoktur. 2001 değişikliği ile kanunda yasaklanmış bir dilde yayın yapılmayacağına dair hüküm kaldırılmıştır.
süreli-süresi yayın hakkı: Süreli veya süresiz yayın çıkarmak için önceden izin almaya gerek yoktur.
BASIN ARAÇLARININ KORUNMASI: Devlet basın araçlarının korunmasına yönelik tedbirler alır.
BASIN ARAÇLARINDA FAYDALANABİLME
DÜZELTME VE CEVAP HAKKI: Düzeltme yayınlanmazsa, yayımlanmasına gerek duyulup duyulmadığına hâkim ilgilinin müracaat tarihinden itibaren en geç 7 gün içinde karar verir.
Yerleşme ve Seyahat özgürlüğü: Anayasaya göre vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkı elinden alınamaz. 2010 Anayasa değişikliği ile vatandaşın yurt dışına çıkışı ancak hâkim kararıyla engellenebilir. Suç işlenmesini önleme, kamu mallarını koruma, sağlıklı ve düzenli kentleşme ve sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak amacıyla yerleşme hürriyeti, suç işlenmesini önleme, suç soruşturma ve kovuşturmanın salahiyeti için seyahat hürriyeti sınırlandırılabilir.
Din ve vicdan hürriyeti
Düşünce ve Kanat Hürriyeti
- DÜŞÜNCE VE KANAATI YAYMA HÜRRİYETİ: Kamu güvenliğinin sağlanması, suçluların yakalanması, suç işlenmesinin önlenmesi, özel hayatın gizliliği, meslek sırlarının muhafazası ve devlet sırların korunması nedeniyle sınırlandırılabilir.
- Bilim ve Sanat Hürriyeti: Anayasamızın ilk üç maddesine aykırı olmadığı sürece bilim ve sanat her konuda serbesttir.
- Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı: Silahsız olarak toplantı yapmaya ve gösteri düzenlemeye Önceden izin almaya gerek yoktur.
- Dernek Kurma Hürriyeti: Dernek kurmak için önceden izin alınmasına gerek yoktur. Devlet memurları derneklere üye olamazlar. Dernekler kişi topluluğudur ve en az 7 kişi ile kurulur.
Mülkiyet Hakkı: Mülkiyet alma, satma, bağışlama, miras bırakma hakkı. Mülkiyet hakkı kamu yararına aykırı kullanılamaz.
Hak arama Özgürlüğü:
- Adil Yargılanma Hakkı
- Hiçbir mahkeme görev alanına giren bir davaya bakmadan kendini alıkoyamaz.
- Mahkemeler davaları en kısa sürede ve en ekonomik şekilde çözüme kavuştururlar.
- Kişilere özgü mahkeme kurulamaz. Küçüklerin yargılanmasında özel hükümler konulabilir.
- Kişiler işledikleri suçla ilgili mahkemelerde yargılanabilir, buna kanun-i hâkim güvencesi denir.
İSPAT HAKKI: Kamu görev ve hizmetinde bulunanlara karşı, bu görev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapılan isnatlardan dolayı açılan hakaret davalarında, sanık, isnadın doğruluğunu ispat hakkına sahiptir. Bunun dışındaki hallerde, ispat talebinin kabulü, ancak isnat olunan fiilin doğru olup olmadığının anlaşılmasında kamu yararı bulunmasına veya şikâyetçinin ispata razı olmasına bağlıdır.
