TGRT’de 2020 yılında bir soru nedeniyle Osman Ünlü hoca, promosyonu özendirme olarak ifadelendirirken ki, Türkçe karşılığı özendirme anlamına gelmektedir; alınabileceğini belirtiyor. Bazı ilahiyatçılar ile Diyanet İşleri ise kesin faiz dememekle birlikte şüpheli şey olarak niteliyorlar, alınmamasının daha doğru olduğunu savunuyorlar.
TGRT kanalında dini program yapan ve soruları cevaplayan Osman Ünlü, konuyu tanımlarken bazı market, mağaza veya benzer kurumların müşteri çekmek için özel indirimler, indirim günleri uygulamasını promosyonla eşleştirirken, bunun özendirme olduğunu ve alınması veya kullanılmasında sakınca olmadığını ifade ediyor. O yayında Osman Ünlü hoca, bir kıssaya atıf yaparak çalıştığı bir adamdan ücretini almadan giden bir işçinin yıllar sonra geri dönerek ücretini talep etmesi, işçi çalıştıran kişinin o işçinin alacağıyla koyun almasını ve o koyunların yıllar içerisinde üremesi veya nema olarak çoğalmasını da örnek olay olarak anlatıyor. Osman Ünlü hoca, bazı markaların, marketlerin veya benzeri ticari kuruluşların anında indirip, hediye kuponu gibi kendisinin tercihini cazip hale getiren özendirme uygulamalarının da tıpkı promosyon gibi değerlendirilmesinin doğru olduğunu söylüyor. İsteyenler o yayını youtube’den izleyebilirler.
Kaynağını tam tespit edemediğimiz, Gazeteci arkadaşım İrfan Tarakçıoğlu’nun benimle paylaştığı bir açıklama da Osman Ünlü hocanın açıklamalarıyla uyumlu.
“Sual: Maaş aldığımız banka, bize promosyon veriyor. (Faizdir alınmaz) diyenler oluyor. Bu, faiz mi promosyon mu?
CEVAP
Faiz değil, teşvik hediyesidir. Ortada bir faiz anlaşması yoktur. Banka, (Maaşını bizden alıyorsun) diye teşvik ve teşekkür maksadıyla veriyor. Bazı marketler de müşterilerine teşvik maksadıyla, bir şeyler veriyor, (Bu da bizden olsun) diyor. (Şu kadar alışveriş yapana, şu hediyeleri veriyoruz) veya (50 liranın üstünde alışveriş yapanlara, şunları veriyoruz) diyorlar. Yahut müşteriler arasında çekiliş yapıyorlar. Bunların hiçbiri faiz değildir. Fasid alışverişle de ilgisi yoktur. Teşvik mahiyetinde bir hediyedir.
Diyanet nasıl bakıyor?
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, “Banka promosyonu caiz midir?'' sorusuna şu yanıtı verdi:
‘’Kamu kuruluşlarında çalışanlar ücret ve maaşlarını herhangi bir bankadan alabilirler . Bankaların bu hizmetleri yürütme konusunda kurum ve kuruluşlarca kendilerinin tercih edilmesi karşılığında gerek kurum ve kuruluşlara gerekse çalışanlara vermiş oldukları promosyonlar işleyiş bakımından faize tam olarak benzememekte ise de şüpheden de tümüyle uzak değildir.''
Açıklamada, ''Temel ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olanların bu parayı kendileri ve bakmakta yükümlü oldukları yakınları için kullanmamalı. Bilakis ihtiyaç sahibi fakirlere vermeleri daha uygun olacaktır.'' ifadeleri kullanıldı.
Bazı ilahiyatçılar özendirmeyi “şüpheli” olarak yaklaşıyor. Araştırmamızda ‘promosyon’ veya Türkçe karşılığı ile özendirmenin faiz olduğunu söyleyen bir kaynağa rastlamadık. Caiz değil diyenler faiz değildir ifadesini kullanıyor ve bu ifadenin ardından ‘ama’ geliyor ve şüpheli olarak değerlendiriyor.
Sonuç olarak ifade edelim, özendirme miktarlarının yüksek olması çalışanların çoğunluğu için büyük bir ihtiyacın karşılanması için kaynak görünüyor.
TGRT kanalında dini program yapan ve soruları cevaplayan Osman Ünlü, konuyu tanımlarken bazı market, mağaza veya benzer kurumların müşteri çekmek için özel indirimler, indirim günleri uygulamasını promosyonla eşleştirirken, bunun özendirme olduğunu ve alınması veya kullanılmasında sakınca olmadığını ifade ediyor. O yayında Osman Ünlü hoca, bir kıssaya atıf yaparak çalıştığı bir adamdan ücretini almadan giden bir işçinin yıllar sonra geri dönerek ücretini talep etmesi, işçi çalıştıran kişinin o işçinin alacağıyla koyun almasını ve o koyunların yıllar içerisinde üremesi veya nema olarak çoğalmasını da örnek olay olarak anlatıyor. Osman Ünlü hoca, bazı markaların, marketlerin veya benzeri ticari kuruluşların anında indirip, hediye kuponu gibi kendisinin tercihini cazip hale getiren özendirme uygulamalarının da tıpkı promosyon gibi değerlendirilmesinin doğru olduğunu söylüyor. İsteyenler o yayını youtube’den izleyebilirler.
Kaynağını tam tespit edemediğimiz, Gazeteci arkadaşım İrfan Tarakçıoğlu’nun benimle paylaştığı bir açıklama da Osman Ünlü hocanın açıklamalarıyla uyumlu.
“Sual: Maaş aldığımız banka, bize promosyon veriyor. (Faizdir alınmaz) diyenler oluyor. Bu, faiz mi promosyon mu?
CEVAP
Faiz değil, teşvik hediyesidir. Ortada bir faiz anlaşması yoktur. Banka, (Maaşını bizden alıyorsun) diye teşvik ve teşekkür maksadıyla veriyor. Bazı marketler de müşterilerine teşvik maksadıyla, bir şeyler veriyor, (Bu da bizden olsun) diyor. (Şu kadar alışveriş yapana, şu hediyeleri veriyoruz) veya (50 liranın üstünde alışveriş yapanlara, şunları veriyoruz) diyorlar. Yahut müşteriler arasında çekiliş yapıyorlar. Bunların hiçbiri faiz değildir. Fasid alışverişle de ilgisi yoktur. Teşvik mahiyetinde bir hediyedir.
Diyanet nasıl bakıyor?
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, “Banka promosyonu caiz midir?'' sorusuna şu yanıtı verdi:
‘’Kamu kuruluşlarında çalışanlar ücret ve maaşlarını herhangi bir bankadan alabilirler . Bankaların bu hizmetleri yürütme konusunda kurum ve kuruluşlarca kendilerinin tercih edilmesi karşılığında gerek kurum ve kuruluşlara gerekse çalışanlara vermiş oldukları promosyonlar işleyiş bakımından faize tam olarak benzememekte ise de şüpheden de tümüyle uzak değildir.''
Açıklamada, ''Temel ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olanların bu parayı kendileri ve bakmakta yükümlü oldukları yakınları için kullanmamalı. Bilakis ihtiyaç sahibi fakirlere vermeleri daha uygun olacaktır.'' ifadeleri kullanıldı.
Bazı ilahiyatçılar özendirmeyi “şüpheli” olarak yaklaşıyor. Araştırmamızda ‘promosyon’ veya Türkçe karşılığı ile özendirmenin faiz olduğunu söyleyen bir kaynağa rastlamadık. Caiz değil diyenler faiz değildir ifadesini kullanıyor ve bu ifadenin ardından ‘ama’ geliyor ve şüpheli olarak değerlendiriyor.
Sonuç olarak ifade edelim, özendirme miktarlarının yüksek olması çalışanların çoğunluğu için büyük bir ihtiyacın karşılanması için kaynak görünüyor.
