Siyasi partiler aynı görüşü paylaşan ve ülke yönetimine talip olan insanların bir araya gelip kurdukları tüzel kişiliktir. Siyasi partiler demokrasimizin vazgeçilmez unsurlarıdır. Bir siyasi parti kurulurken herhangi bir yerden izin almaya gerek yoktur. İç işleri Bakanlığına dilekçe verilmesi yeterlidir. Osmanlı Devleti dönemi döneminde partiye FIRKA adı verilmiştir. Türk siyasi tarihinin ilk fırkası İttihat ve Terakki Fırkası olmuştur. 1908 yılında faaliyete geçen İttihat ve Terakki 1913-1918 arasına damgasını vuran partidir. Partinin önde gelen isimleri ise Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşalardır. İlk muhalefet fırkası ise Ahrar Fırkasıdır. Mustafa Kemal döneminde kurulan ilk fırka ise 9 Eylül 1923 tarihli Halk Fırkasıdır. Halk Fırkası cumhuriyet tarihinin en uzun süre iktidarda kalan partisidir. Parti 1923-1950 arası kesintisiz ülkeyi yönetmiştir. Dönem 1950 yılında Demokrat Partinin iktidara gelmesiyle sona ermiştir. Mustafa Kemal döneminde çok partili hayata geçiş denemeleri yapılmış ve ilk siyasi parti 17 Kasım 1924 yılında kurulmuş olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası olmuştur. Partinin kurucuları arasında Kazım Karabekir, Adnan Adıvar, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy ve Rauf Orbay yer almıştır. Parti Şeyh Sait İsyanın da rolü olduğu gerekçesiyle 5 Haziran 1925 tarihinde İstiklal Mahkemesi tarafından kapatılmıştır. İkinci muhalefet partisi ise Mustafa Kemal’in emri ve Fethi Okyar tarafından kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkasıdır. Parti 12 Ağustos 1930 tarihinde kurulmuş, 17 Kasım 1930 tarihinde ise kendi kendini feshetmiştir. Partinin kapatılmasını haklı gösteren olan 23 Aralık 1930 yılında patlak veren Menemen İsyanıdır. Mustafa Kemal’in ölümünden sonra kurulan ilk siyasi parti ise Milli Kalkınma Partisidir. Partiyi Nuri Demirağ kurmuştur. Uçak ve demiryolu alanında büyük hizmetleri olan ise yine Nuri Demirağ olmuştur. Mustafa Kemal’in ölümünden sonra çok partili hayata 1946 yılında geçilmiştir. İşte çok partili hayata geçişte kurulan ilk parti Demokrat Partidir. Partinin kurucuları Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülüdür. 1960 darbesinden sonra Demokrat Parti kapatılınca yerine Ragıp Gümüşpala tarafından Adalet Partisi kurulmuştur. Türk siyasi tarihinde ilk koalisyon hükümetini de Cumhuriyet Halk Partisi ile Adalet Partisi 1961 yılında kurmuştur.
Bir siyasi partinin kurulabilmesi için 30 gerçek kişinin bir araya gelmesi gerekir. Hazine yardımı almak isteyen bir parti son genel seçimlerde % 3 oy almalıdır. TBMM temsil edilmek istiyorsa % 10 seçim barajını aşaması gereklidir. Bir siyasi partinin mecliste grup kurması için ise 20 milletvekilinin bir arada olması yeterlidir. Siyasi partilerin cumhurbaşkanlığına aday gösterebilmesi için oylarının toplamı % 5’i bulması elzemdir. Bir siyasi parti 41 ilde teşkilatlanamazsa genel seçimlere katılamaz. Siyasi partiler ticaret yapamaz ve dış yardım alamazlar. Dış yardım aldıkları tespit edilirse kapatılır. Bir siyasi partinin kapatılma davasını Yargıtay cumhuriyet başsavcısı, Anayasa Mahkemesine açar. Davayı kendiliğinden de açabilir veyahut bir siyasi partinin istemi üzerine de açabilir. Partinin kapatılabilmesi için Anayasa Mahkemesinde toplantıya katılanların 2/3 çoğunluğu aranır. Mahkeme aynı oy oranı ile partiye hazine yardımından mahrumiyet cezası verebilir. Temelli kapatılan bir siyasi parti başak bir ad altında kurulamaz. Diğer taraftan beyanlarıyla bir siyasi partinin kapatılmasına neden olan milletvekilinin vekilliği düşmez; fakat o vekil 5 yıllığına bağımsız olmak zorundadır. Siyasi partiler eski Türk devletlerinin sembol, bayrak, flama ve amblemlerini kullanamazlar. Siyasi partilere Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlar, 18 yaşını doldurmayanlar, Türk Silahlı Kuvvetler mensupları, hâkim ve savcılar, devlet memurları ve yükseköğrenim öncesi öğrenciler üye olamazlar. Üniversite öğrencileri, öğretim elemanları ve işçiler üye olabilirler. Öğretim üyeleri siyasi partilerin merkez karar alma organlarında çalışamazlar. Siyasi partiler muhtar ve meclis başkanlığına aday gösteremezler. Cumhurbaşkanı, belediye başkanı, il genel meclisi, belediye meclisi üyeliklerine aday gösterebilirler. Siyasi partiler federatif yapıyı savunamazlar. Siyasi partileri mali denetimini ise Anayasa Mahkemesi yapar. Anayasa Mahkemesi bu mali denetimi yaparken Sayıştay yardım alır. Siyasi partiler yurt dışında temsilcilik açabilirler. Siyasi partiler diktatörlüğü iddia edip onu savunamazlar. Bir siyasi partinin gelir kaynakları ise hazine yardımı, üye aidatları, milletvekili aidatları, bağışlar ve diğer gelirlerdir. Siyasi partiler milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasıyla ilgili olarak gruplarında görüşme yapıp ardından karar alamazlar. Aynı zamanda meclis soruşturması içinde gruplarında görüşme yapıp karar alamazlar. Siyasi partiler kanunlar için esas, iç tüzük ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri içinde şekil ve esas bakımından Anayasa Mahkemesine dava açabilirler.
Bir siyasi partinin kurulabilmesi için 30 gerçek kişinin bir araya gelmesi gerekir. Hazine yardımı almak isteyen bir parti son genel seçimlerde % 3 oy almalıdır. TBMM temsil edilmek istiyorsa % 10 seçim barajını aşaması gereklidir. Bir siyasi partinin mecliste grup kurması için ise 20 milletvekilinin bir arada olması yeterlidir. Siyasi partilerin cumhurbaşkanlığına aday gösterebilmesi için oylarının toplamı % 5’i bulması elzemdir. Bir siyasi parti 41 ilde teşkilatlanamazsa genel seçimlere katılamaz. Siyasi partiler ticaret yapamaz ve dış yardım alamazlar. Dış yardım aldıkları tespit edilirse kapatılır. Bir siyasi partinin kapatılma davasını Yargıtay cumhuriyet başsavcısı, Anayasa Mahkemesine açar. Davayı kendiliğinden de açabilir veyahut bir siyasi partinin istemi üzerine de açabilir. Partinin kapatılabilmesi için Anayasa Mahkemesinde toplantıya katılanların 2/3 çoğunluğu aranır. Mahkeme aynı oy oranı ile partiye hazine yardımından mahrumiyet cezası verebilir. Temelli kapatılan bir siyasi parti başak bir ad altında kurulamaz. Diğer taraftan beyanlarıyla bir siyasi partinin kapatılmasına neden olan milletvekilinin vekilliği düşmez; fakat o vekil 5 yıllığına bağımsız olmak zorundadır. Siyasi partiler eski Türk devletlerinin sembol, bayrak, flama ve amblemlerini kullanamazlar. Siyasi partilere Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanlar, 18 yaşını doldurmayanlar, Türk Silahlı Kuvvetler mensupları, hâkim ve savcılar, devlet memurları ve yükseköğrenim öncesi öğrenciler üye olamazlar. Üniversite öğrencileri, öğretim elemanları ve işçiler üye olabilirler. Öğretim üyeleri siyasi partilerin merkez karar alma organlarında çalışamazlar. Siyasi partiler muhtar ve meclis başkanlığına aday gösteremezler. Cumhurbaşkanı, belediye başkanı, il genel meclisi, belediye meclisi üyeliklerine aday gösterebilirler. Siyasi partiler federatif yapıyı savunamazlar. Siyasi partileri mali denetimini ise Anayasa Mahkemesi yapar. Anayasa Mahkemesi bu mali denetimi yaparken Sayıştay yardım alır. Siyasi partiler yurt dışında temsilcilik açabilirler. Siyasi partiler diktatörlüğü iddia edip onu savunamazlar. Bir siyasi partinin gelir kaynakları ise hazine yardımı, üye aidatları, milletvekili aidatları, bağışlar ve diğer gelirlerdir. Siyasi partiler milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasıyla ilgili olarak gruplarında görüşme yapıp ardından karar alamazlar. Aynı zamanda meclis soruşturması içinde gruplarında görüşme yapıp karar alamazlar. Siyasi partiler kanunlar için esas, iç tüzük ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri içinde şekil ve esas bakımından Anayasa Mahkemesine dava açabilirler.
