Yassıada'da yargılanan Erzurum milletvekilleri : Menderes'in arkadaşları

Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü’nde Nilüfer Çebi tarafından hazırlanan yüksek lisans tezinde, 27 Mayıs 1960 darbesi sonrasında Yassıada’da yargılanan Erzurum milletvekillerinin davaları mercek altına alındı.

“Yassıada Yargılamalarında Erzurum Milletvekilleri” başlıklı tez, darbe sonrası Erzurum’un Demokrat Parti temsilcilerinin yargı süreçlerini, savunmalarını ve mahkeme kararlarını günümüz hukuk sistemiyle karşılaştırmalı olarak ele alıyor.

Darbe sonrasında Harp Okulu’nda gözaltında tutulan ve ardından Yassıada’ya sevk edilen Erzurum milletvekilleri; “Anayasayı ihlal”, “Vatan Cephesi’nin kurulmasına destek vermek” ve “hükümete kanunsuz destek sağlamak” gibi suçlamalarla yargılandı. Yargılamalar 11 ay sürdü, 872 oturum yapıldı ve 203 gün boyunca davalar görüldü.

Yassıada’da yargılanan Erzurum milletvekilleri

Dönemin Erzurum Demokrat Parti milletvekilleri Abdülmelik Fırat, Sabri Erduman, Şevki Erker, Rıfkı Salim Burçak, Abdülkadir Eryurt, Mehmet Eyüboğlu, Sait Kantarel, Hasan Numanoğlu, Münip Özer, Fethullah Taşkesenlioğlu, Rıza Topçuoğlu, Osman Alihocagil ve Mustafa Zeren, çeşitli davalarda sanık sandalyesine oturdu.

Yargılamalar sonucunda Şevki Erker, Abdülkadir Eryurt, Fethullah Taşkesenlioğlu ve Münip Özer beraat etti. Sabri Erduman 7 yıl, Mehmet Eyüboğlu, Sait Kantarel, Hasan Numanoğlu, Osman Alihocagil, Rıfkı Salim Burçak, Rıza Topçuoğlu ve Abdülmelik Fırat 4 yıl 2 ay, Mustafa Zeren ise 5 yıl hapis cezası aldı.

Rıfkı Salim Burçak

Anayasayı ihlal ve Vatan Cephesi davalarından yargılanan Rıfkı Salim Burçak, 4 yıl 2 ay ağır hapis cezasına çarptırıldı. Kamu hizmetlerinden ömür boyu men edilen Burçak, 18 ay Yassıada’da tutuklu kaldıktan sonra 1962’de çıkarılan af yasasıyla serbest bırakıldı.

Abdülmelik Fırat

Şeyh Sait ailesine mensup olan Abdülmelik Fırat, Anayasayı ihlal suçundan 4 yıl 2 ay hapis cezası aldı. Ceza sonrası Kayseri Cezaevi’ne gönderilen Fırat, 1,5 yıl tutukluluk sürecinin ardından aftan yararlanarak tahliye edildi.

Sabri Erduman

Gayrimeşru Servet İktisabı davasında yargılanan Sabri Erduman, 7 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı. 1964 yılında çıkarılan af yasasıyla serbest bırakıldı.

Abdülkadir Eryurt

Anayasayı ihlal suçlamasıyla yargılanan Abdülkadir Eryurt, savunmasında suçsuzluğunu kanıtladı ve beraat etti.

Hasan Numanoğlu

Anayasayı ihlal suçundan 4 yıl 2 ay hapis cezası alan Hasan Numanoğlu da kamu hizmetlerinden men edildi. 1962’de çıkarılan afla özgürlüğüne kavuştu.

Mustafa Zeren

Vatan Cephesi davasında yargılanan Mustafa Zeren, 5 yıl ağır hapis cezasına mahkûm edildi. 1962 affıyla serbest kaldı.

Rıza Topçuoğlu

Devlet kaynaklarını kötüye kullanmak ve anayasayı ihlal suçlamasıyla 4 yıl 2 ay hapis cezası alan Rıza Topçuoğlu, 1964’te çıkarılan kısmi aftan yararlandı.

Şevki Erker

Gayrimeşru Servet İktisabı davasında yargılanan Şevki Erker, 1961 yılında beraat etti ve siyasetten çekildi.

Fethullah Taşkesenlioğlu

Servet İktisabı iddiasıyla yargılanan Fethullah Taşkesenlioğlu’nun savunmasına arşivde ulaşılamadı. Dava sonucunda beraat etti.

Mehmet Eyüboğlu

Anayasayı ihlal suçundan 4 yıl 2 ay hapis cezası alan Mehmet Eyüboğlu, Kayseri Cezaevi’nde bir süre tutuklu kaldı ve 1962 affıyla tahliye edildi.

Münip Özer

Servet İktisabı davasında yargılanan Münip Özer, 15 Eylül 1961’de beraat etti.

Sait Kantarel

Anayasayı ihlal suçundan 4 yıl 2 ay hapis cezası alan Sait Kantarel, Araç ilçesinde gözetim altında tutuldu.

Osman Alihocagil

Anayasayı ihlal suçlamasıyla yargılanan Osman Alihocagil, 14 Ekim 1961’de beraat etti ve serbest bırakıldı.

Erzurum’un siyasi geleneği: Yassıada’dan günümüze

Nilüfer Çebi’nin tezi, yalnızca 1960 sonrası yargılamaları değil, Erzurum’un Demokrat Parti dönemindeki siyasi etkisini de ele alıyor. 1957 seçimlerinde Erzurum’da Demokrat Parti yüzde 50,2 oy oranıyla Türkiye ortalamasının üzerine çıkmıştı.

O dönem yargılanan milletvekillerinin yakınları sonraki yıllarda Erzurum siyasetinde yeniden öne çıktı. Rıfkı Salim Burçak’ın torunu Naci Cinisli İYİ Parti’den, Fethullah Taşkesenlioğlu’nun yeğeni Zehra Taşkesenlioğlu ve Abdülmelik Fırat’ın akrabası Abdurrahim Fırat ise AK Parti’den Erzurum milletvekilliği yaptı.