Bu gün Haziran ayının 21’i...
Yani 17 Haziran tarihinin üzerinden yaklaşık bir hafta geçmiş...
Ancak aldığı kararlarla Erzurum Kongresi’ni etkileyen, oluşumuyla Anadolu’da Milli Direniş örgütlerinin bir bir kurulmasına önder olan, Erzurum Vilâyet Kongresi’ne değinmeden edemeyeceğiz.
*
Mondros Mütarekesinden sonra Osmanlı topraklarının azınlıklar tarafından taksim girişimleri başlar...
Doğu Anadolu bölgesinde Ermeni devleti kurulması için dünya kamuoyunda yoğun bir propaganda girişimi başlatılır. Bu girişimler karşısında Doğu Anadolu insanı yeniden aynı olayları yaşamanın vermiş olduğu korku ve çaresizlik içerisinde bir takım teşkilatlar kurmaya başlarlar.
Bölgenin toptan savunulması ve bütünlüğünün sağlanması amacı ile İstanbul'da mütarekenin hemen arkasından Mahmut Nedim Bey Başkanlığında 2 Aralık 1918’de ‘Vilâyât-ı Şarkiyye Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti’ ismiyle bir cemiyet kurulur...
Doğu Anadolu bölgesinde başlatılan propagandaların önüne geçmek için de bölge ilerinde şubeler açmak isteyen cemiyet, Erzurum Şubesinin kuruluş çalışmaları için de Cevat Dursunoğlu’nu görevlendirir.
Erzurum'a gelen Cevat Bey, Albayrak Gazetesi sahibi Süleyman Necati Bey'in kendisinden önce oluşturduğu gizli teşkilatla temas kurarak, İstanbul'da bulunan cemiyet merkezine bağlı bir şube açma girişimine başlar ve bu amaçla şehrin ileri gelenleriyle yaptığı görüşmelerde 3 Mart 1919’da Valiliğe başvuruda bulunarak, Vilâyât-ı Şarkiyye Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti’nin şubesini Erzurum’da açmak için izin ister.
Valilik yapılan başvuruyu kabul ederek, cemiyetin çalışmasına 10 Mart 1919'da izin verir.
Kurucuları; Hakkızâde Hacı Fehim, Hacı İsmailzâde Müftü Sadık, Emekli Binbaşı Süleyman, Gümrük Mütevellisi Kazım, Kunbetli Gençağazâde Hüseyin Avni, Hacı Recepzâde Hacı Hafız, Namık Efendizâde Ahmet, Emekli Binbaşı Haydar, Kobalzâde Ahmet ve Dursun Beyzade Cevat’tır...
Görev dağılımı sonrası Başkanlığına Hakkızâde Hacı Fehim Efendi’yi, Muhasipliğe Süleyman Bey'i, Kâtipliğe ise Cevat Bey'i getirirler.
*
Cemiyet, ilk iş olarak ‘Wilson İlkelerine’ dayanıp; Doğu illerinin nüfus, kültür, tarih ve coğrafya olarak Türk olduğunu ileri süren bir beyanname yayınlar.
Öte yandan Şubenin yayın organı görevini üstlenen Albayrak Gazetesi de yayınladığı makale ve yazılarla Doğu Anadolu'nun Türklüğü fikrini savunur.
Öyle ki gazete bu yayınlarıyla İstanbul’da büyük yankı bulur.
*
Belirlenen amaçlar doğrultusunda Erzurum’da , Doğu Anadolu'nun parçalanmaz bütünlüğünü destekleyen memur ve aydınların katılımı ile toplantılar düzenlenir.
Ve, Cemiyet çalışmalarının daha aktif olarak yürütebilmek maksadıyla yeni bir yönetim kurulu oluşturur.
Oluşturulan bu yeni yönetimin Başkanlığına Raif Efendi, Kâtipliğe Dursunzâde Cevat, Muhasipliğe Emekli Binbaşı Süleyman, Üyeliklere ise Albayrak Gazetesi sahibi Süleyman Necati, Namık Efendizâde Ahmet, Avukat Hüseyin Avni, Hacı Recezâde Hacı Hafız, Kırbaş Fevzi, Eski Evrak Müdürü Maksut, Avukat Mesut ve Baytar Nedim seçilirler.
*
Kars'ın işgalinden sonra Erzurum'da bulunan cemiyet yöneticileri ve ordu mensupları Doğu Anadolu'nun bütünlüğünü sağlamak için bütün doğu illerinin katılacağı bir kongre toplanmasını kararlaştırmışlardı.
Bölgede ileri gelen ulema, asker, devlet memuru ve şehrin ileri gelenleri; esnaf ve halktan söz sahiplerinin katılımı ile yapılan toplantılarda bir Nizamnâme düzenlenir ve merkezdeki aydınları daha aktif hale getirmek amacıyla ‘heyet-i faale’ oluşturulmasına karar verilir...
Erzurum’un kazalarına da ulaşan yapılanma sonucu Vilâyet Kongresi, Erzurum ve kazaları teşkilatlarından gelen 21 kişinin katılımı ile 17 Haziran 1919'da toplanır.
Toplantıda Ermeniler tarafından sürdürülen ayrılıkçı propagandalara da cevap mahiyetinde görüşmeler ve kararlar alınır...
Bu kararlar;
Bölgede işbirliğinin sağlanması, kesin olarak bütün vatanın bütünlüğünü sağlayarak ondan katiyetle ayrılmama,
Ermeni saldırılarına karşı silahlı teşkilat kurmak, her ne olursa olsun kesin olarak bölgeden göç etmemek,
Millî şuurun kökleşmesi ve gelişmesini sağlayacak eğitim kurumlarının açılarak eğitimin sürdürülmesi şeklinde özetlenebilir.
*
Kongre sonunda oluşturulan heyet-i idare, Erzurum Kongresinin tertip edilmesinde önemli görev üstlenmiştir.
Erzurum Kongresi kararlarına bakıldığında 17 Haziran'da toplanan Erzurum Vilayet Kongresi kararlarının izlerini bulmak mümkündür.
Erzurum Kongresinin açılışından itibaren kongreye Erzurum'u temsilen katılan delegeler arasında fikir birliğinin olması, Mustafa Kemal ve Rauf Bey'in kongreye katılımının sağlanması için davet çıkarılması ve bu davet görevinin Kâzım Karabekir Paşa’ya tevdi edilmesi önemlidir...
Öte yandan Erzurum teşkilatının birlikte hareketi ve fikir birliğinin önemli katkıları bulunmaktadır.
Kongre kararları arasında yer alan vatanın parçalanmaz bir bütün olduğu, her türlü işgale karşı milletin toptan karşı koyacağı ve azınlıklara siyasi ve sosyal imtiyazlar verilemeyeceği gibi genel konularda Vilâyet Kongresi kararları ile Erzurum Kongresi kararları bütünlük teşkil etmektedir.
Tarihi açıdan 17 Haziran Vilâyet Kongresinin bir başka önemli noktası ise Anadolu'nun her tarafında Millî Teşkilatlanma başlanmış, Erzurum Kongresi ile hem millî birliğin sağlanmasında önemli bir adım atmış, hem de aldığı kararları uygulayacak bir lider kazanılmıştır.
Özellikle Erzurum Vilâyet Kongresinin düzenlenmesi Vilâyât-ı Şarkiyye Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti Erzurum Şubesinin göstermiş olduğu başarı her türlü takdirin üzerindedir...
*
Evet, Milli Mücadele tarihinde önemli yere sahip 17 Haziran Erzurum Vilâyet Kongresinin üstünden bir haftayla yakın zaman geçti.
İstedik ki yakın tarihimizin sayfaları arasında yerini alan tarihi vesikayı geç de olsa hatırlayalım...
Yani 17 Haziran tarihinin üzerinden yaklaşık bir hafta geçmiş...
Ancak aldığı kararlarla Erzurum Kongresi’ni etkileyen, oluşumuyla Anadolu’da Milli Direniş örgütlerinin bir bir kurulmasına önder olan, Erzurum Vilâyet Kongresi’ne değinmeden edemeyeceğiz.
*
Mondros Mütarekesinden sonra Osmanlı topraklarının azınlıklar tarafından taksim girişimleri başlar...
Doğu Anadolu bölgesinde Ermeni devleti kurulması için dünya kamuoyunda yoğun bir propaganda girişimi başlatılır. Bu girişimler karşısında Doğu Anadolu insanı yeniden aynı olayları yaşamanın vermiş olduğu korku ve çaresizlik içerisinde bir takım teşkilatlar kurmaya başlarlar.
Bölgenin toptan savunulması ve bütünlüğünün sağlanması amacı ile İstanbul'da mütarekenin hemen arkasından Mahmut Nedim Bey Başkanlığında 2 Aralık 1918’de ‘Vilâyât-ı Şarkiyye Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti’ ismiyle bir cemiyet kurulur...
Doğu Anadolu bölgesinde başlatılan propagandaların önüne geçmek için de bölge ilerinde şubeler açmak isteyen cemiyet, Erzurum Şubesinin kuruluş çalışmaları için de Cevat Dursunoğlu’nu görevlendirir.
Erzurum'a gelen Cevat Bey, Albayrak Gazetesi sahibi Süleyman Necati Bey'in kendisinden önce oluşturduğu gizli teşkilatla temas kurarak, İstanbul'da bulunan cemiyet merkezine bağlı bir şube açma girişimine başlar ve bu amaçla şehrin ileri gelenleriyle yaptığı görüşmelerde 3 Mart 1919’da Valiliğe başvuruda bulunarak, Vilâyât-ı Şarkiyye Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti’nin şubesini Erzurum’da açmak için izin ister.
Valilik yapılan başvuruyu kabul ederek, cemiyetin çalışmasına 10 Mart 1919'da izin verir.
Kurucuları; Hakkızâde Hacı Fehim, Hacı İsmailzâde Müftü Sadık, Emekli Binbaşı Süleyman, Gümrük Mütevellisi Kazım, Kunbetli Gençağazâde Hüseyin Avni, Hacı Recepzâde Hacı Hafız, Namık Efendizâde Ahmet, Emekli Binbaşı Haydar, Kobalzâde Ahmet ve Dursun Beyzade Cevat’tır...
Görev dağılımı sonrası Başkanlığına Hakkızâde Hacı Fehim Efendi’yi, Muhasipliğe Süleyman Bey'i, Kâtipliğe ise Cevat Bey'i getirirler.
*
Cemiyet, ilk iş olarak ‘Wilson İlkelerine’ dayanıp; Doğu illerinin nüfus, kültür, tarih ve coğrafya olarak Türk olduğunu ileri süren bir beyanname yayınlar.
Öte yandan Şubenin yayın organı görevini üstlenen Albayrak Gazetesi de yayınladığı makale ve yazılarla Doğu Anadolu'nun Türklüğü fikrini savunur.
Öyle ki gazete bu yayınlarıyla İstanbul’da büyük yankı bulur.
*
Belirlenen amaçlar doğrultusunda Erzurum’da , Doğu Anadolu'nun parçalanmaz bütünlüğünü destekleyen memur ve aydınların katılımı ile toplantılar düzenlenir.
Ve, Cemiyet çalışmalarının daha aktif olarak yürütebilmek maksadıyla yeni bir yönetim kurulu oluşturur.
Oluşturulan bu yeni yönetimin Başkanlığına Raif Efendi, Kâtipliğe Dursunzâde Cevat, Muhasipliğe Emekli Binbaşı Süleyman, Üyeliklere ise Albayrak Gazetesi sahibi Süleyman Necati, Namık Efendizâde Ahmet, Avukat Hüseyin Avni, Hacı Recezâde Hacı Hafız, Kırbaş Fevzi, Eski Evrak Müdürü Maksut, Avukat Mesut ve Baytar Nedim seçilirler.
*
Kars'ın işgalinden sonra Erzurum'da bulunan cemiyet yöneticileri ve ordu mensupları Doğu Anadolu'nun bütünlüğünü sağlamak için bütün doğu illerinin katılacağı bir kongre toplanmasını kararlaştırmışlardı.
Bölgede ileri gelen ulema, asker, devlet memuru ve şehrin ileri gelenleri; esnaf ve halktan söz sahiplerinin katılımı ile yapılan toplantılarda bir Nizamnâme düzenlenir ve merkezdeki aydınları daha aktif hale getirmek amacıyla ‘heyet-i faale’ oluşturulmasına karar verilir...
Erzurum’un kazalarına da ulaşan yapılanma sonucu Vilâyet Kongresi, Erzurum ve kazaları teşkilatlarından gelen 21 kişinin katılımı ile 17 Haziran 1919'da toplanır.
Toplantıda Ermeniler tarafından sürdürülen ayrılıkçı propagandalara da cevap mahiyetinde görüşmeler ve kararlar alınır...
Bu kararlar;
Bölgede işbirliğinin sağlanması, kesin olarak bütün vatanın bütünlüğünü sağlayarak ondan katiyetle ayrılmama,
Ermeni saldırılarına karşı silahlı teşkilat kurmak, her ne olursa olsun kesin olarak bölgeden göç etmemek,
Millî şuurun kökleşmesi ve gelişmesini sağlayacak eğitim kurumlarının açılarak eğitimin sürdürülmesi şeklinde özetlenebilir.
*
Kongre sonunda oluşturulan heyet-i idare, Erzurum Kongresinin tertip edilmesinde önemli görev üstlenmiştir.
Erzurum Kongresi kararlarına bakıldığında 17 Haziran'da toplanan Erzurum Vilayet Kongresi kararlarının izlerini bulmak mümkündür.
Erzurum Kongresinin açılışından itibaren kongreye Erzurum'u temsilen katılan delegeler arasında fikir birliğinin olması, Mustafa Kemal ve Rauf Bey'in kongreye katılımının sağlanması için davet çıkarılması ve bu davet görevinin Kâzım Karabekir Paşa’ya tevdi edilmesi önemlidir...
Öte yandan Erzurum teşkilatının birlikte hareketi ve fikir birliğinin önemli katkıları bulunmaktadır.
Kongre kararları arasında yer alan vatanın parçalanmaz bir bütün olduğu, her türlü işgale karşı milletin toptan karşı koyacağı ve azınlıklara siyasi ve sosyal imtiyazlar verilemeyeceği gibi genel konularda Vilâyet Kongresi kararları ile Erzurum Kongresi kararları bütünlük teşkil etmektedir.
Tarihi açıdan 17 Haziran Vilâyet Kongresinin bir başka önemli noktası ise Anadolu'nun her tarafında Millî Teşkilatlanma başlanmış, Erzurum Kongresi ile hem millî birliğin sağlanmasında önemli bir adım atmış, hem de aldığı kararları uygulayacak bir lider kazanılmıştır.
Özellikle Erzurum Vilâyet Kongresinin düzenlenmesi Vilâyât-ı Şarkiyye Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti Erzurum Şubesinin göstermiş olduğu başarı her türlü takdirin üzerindedir...
*
Evet, Milli Mücadele tarihinde önemli yere sahip 17 Haziran Erzurum Vilâyet Kongresinin üstünden bir haftayla yakın zaman geçti.
İstedik ki yakın tarihimizin sayfaları arasında yerini alan tarihi vesikayı geç de olsa hatırlayalım...
