Bu haftaki yazımızda, 16 Mart 1920’de İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından işgali, Son Osmanlı Mebuslar Meclisinin de kapatılmasından sonra Ankara’da, Mustafa Kemal’in önderliğinde 23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasından önce ve sonra ona karşı artarak devam eden isyanlar olacaktır. İçerde düşman işgali varken böyle etrafın yangın yeri çevrilmesine neden olan isyanlar 4 ana başlıkta toplanmaktadır.
1) Doğrudan doğruya İstanbul hükümeti tarafından çıkarılan isyanlar,
2) İstanbul Hükümeti ile İtilaf devletlerinin ortaklaşa çıkardığı isyanlar,
3) Kuvayı Milliye isyanları
4) Azınlıkların çıkardığı isyanlar
Ülkenin dört bir yanında çıkan bu isyanlarda boş yere kardeşkanının dökülmesine neden olmuştur. Bu aslında İtilaf devletlerinin ve azınlıkların işini kolaylaştırdı. İtilaf devletleri zaman kazandılar. Gücümüz ve enerjimizi başka yöne kullandık ve milli mücadelenin başarıya ulaşması bir süreliğine de olsa gecikmiştir. İsyanların çıkmasında din ve bazı ailelerin güç kaybetme korkusu da etkili olmuştur. İsyanların bastırılması ise Türkiye Büyük Millet Meclisinin otoritesini artırdı. Asker alımlarda böylelikle artmıştır.
Doğrudan doğruya İstanbul Hükümeti tarafından çıkarılan iki isyan vardır. Ahmet Anzavur İsyanı bir diğeri ise Kuvayı İnzibatiye İsyanıdır. Bu isyanlarda amaç boğazlar bölgesinde sorun çıkarıp, İstanbul ile Ankara arasını kesmekti. İsyanı Çerkez Ethem bastırmıştır. İkinci isyan Damat Ferit Paşa tarafından kurulan ordunun çıkardığı bir isyandır. Ortaklaşa çıkarılan isyanlar Anadolu’da ki en yaygın isyanlar olmuştur. İsyanlarda din ve bazı ailelerin güç kaybetme korkusu önemlidir. İşte İtilaf devletleri ve İstanbul hükümetinin ortaklaşa çıkardıkları isyanlar şunlardır.
a) Bolu, Düzce, Adapazarı, Hendek Ayaklanmaları: İsyanların çıkmasında İtilaf Devletlerinin boğazlar bölgesini elde tutama düşüncesi vardır. Düzce İsyanını yine Çerkez Ethem bastırmıştır.
b) Afyon Çopur Musa
c) Konya Delibaş Mehmet, Bozkır ve Çumra Ayaklanmaları
d) Urfa Milli Aşiret Ayaklanması
e) Bayburt Şeyh Eşref Ayaklanması,
f) Tokat Zile Ayaklanması,
g) Yozgat Çapanoğulları ve Aynacıoğulları Ayaklanmaları,
h) Sivas Şeyh Recep Ayaklanması
i) Mardin ve Garzan civarında Ali Batı ve Cemil Çeto Ayaklanmaları
Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı isyan eden bir diğer grup ise Kuvayı Milliye şefleri olmuştur. Bunların isyan nedenleri 08 Kasım 1920’de düzenliye orduya geçilmesi kararıdır. Bir otorite altında olmak istemediler. Bunların içerisinde en aktif olan Çerkez Ethem adlı milis güçlerinin lideridir. Ethem, Birinci İnönü Savaşı öncesi isyan etmiş ve isyan kısa sürede bastırılmıştır.
1) Çerkez Ethem İsyanı
2) Demirci Mehmet Efe İsyanı
3) Yörük Ali Efe İsyanı
İsyancı grubun sonuncusu ise azınlıklar olmuştur. Doğu’da ve batıda aynı zamanda Doğu Karadeniz Bölgesinde isyanlar çıkmıştır. İsyanların en uzun süreli olan Pontus Rum İsyanıdır. 1919-1923 yılları arasında süre gelen bir isyandır. Ermeniler, Rumlar ve Pontus Rumları emellerine ulaşabilmek amacıyla isyan ettiler. İsyanların hepsi bastırılmıştır.
1) Doğrudan doğruya İstanbul hükümeti tarafından çıkarılan isyanlar,
2) İstanbul Hükümeti ile İtilaf devletlerinin ortaklaşa çıkardığı isyanlar,
3) Kuvayı Milliye isyanları
4) Azınlıkların çıkardığı isyanlar
Ülkenin dört bir yanında çıkan bu isyanlarda boş yere kardeşkanının dökülmesine neden olmuştur. Bu aslında İtilaf devletlerinin ve azınlıkların işini kolaylaştırdı. İtilaf devletleri zaman kazandılar. Gücümüz ve enerjimizi başka yöne kullandık ve milli mücadelenin başarıya ulaşması bir süreliğine de olsa gecikmiştir. İsyanların çıkmasında din ve bazı ailelerin güç kaybetme korkusu da etkili olmuştur. İsyanların bastırılması ise Türkiye Büyük Millet Meclisinin otoritesini artırdı. Asker alımlarda böylelikle artmıştır.
Doğrudan doğruya İstanbul Hükümeti tarafından çıkarılan iki isyan vardır. Ahmet Anzavur İsyanı bir diğeri ise Kuvayı İnzibatiye İsyanıdır. Bu isyanlarda amaç boğazlar bölgesinde sorun çıkarıp, İstanbul ile Ankara arasını kesmekti. İsyanı Çerkez Ethem bastırmıştır. İkinci isyan Damat Ferit Paşa tarafından kurulan ordunun çıkardığı bir isyandır. Ortaklaşa çıkarılan isyanlar Anadolu’da ki en yaygın isyanlar olmuştur. İsyanlarda din ve bazı ailelerin güç kaybetme korkusu önemlidir. İşte İtilaf devletleri ve İstanbul hükümetinin ortaklaşa çıkardıkları isyanlar şunlardır.
a) Bolu, Düzce, Adapazarı, Hendek Ayaklanmaları: İsyanların çıkmasında İtilaf Devletlerinin boğazlar bölgesini elde tutama düşüncesi vardır. Düzce İsyanını yine Çerkez Ethem bastırmıştır.
b) Afyon Çopur Musa
c) Konya Delibaş Mehmet, Bozkır ve Çumra Ayaklanmaları
d) Urfa Milli Aşiret Ayaklanması
e) Bayburt Şeyh Eşref Ayaklanması,
f) Tokat Zile Ayaklanması,
g) Yozgat Çapanoğulları ve Aynacıoğulları Ayaklanmaları,
h) Sivas Şeyh Recep Ayaklanması
i) Mardin ve Garzan civarında Ali Batı ve Cemil Çeto Ayaklanmaları
Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı isyan eden bir diğer grup ise Kuvayı Milliye şefleri olmuştur. Bunların isyan nedenleri 08 Kasım 1920’de düzenliye orduya geçilmesi kararıdır. Bir otorite altında olmak istemediler. Bunların içerisinde en aktif olan Çerkez Ethem adlı milis güçlerinin lideridir. Ethem, Birinci İnönü Savaşı öncesi isyan etmiş ve isyan kısa sürede bastırılmıştır.
1) Çerkez Ethem İsyanı
2) Demirci Mehmet Efe İsyanı
3) Yörük Ali Efe İsyanı
İsyancı grubun sonuncusu ise azınlıklar olmuştur. Doğu’da ve batıda aynı zamanda Doğu Karadeniz Bölgesinde isyanlar çıkmıştır. İsyanların en uzun süreli olan Pontus Rum İsyanıdır. 1919-1923 yılları arasında süre gelen bir isyandır. Ermeniler, Rumlar ve Pontus Rumları emellerine ulaşabilmek amacıyla isyan ettiler. İsyanların hepsi bastırılmıştır.
