ERŞA, Erzurum Tarih Derneği arşivinin devralınmasıyla birlikte dikkat çekici belgeleri gün yüzüne çıkarmaya başladı. Bu belgeler arasında, asırlardır İslam dünyasında varlığını sürdüren ahilik teşkilatının kanunnamesi niteliğindeki fütüvvetname de bulunuyor.
Osmanlı’nın son döneminde Erzurum’un son esnaf şeyhi Debbağ Arif Efendi tarafından titizlikle saklanan, Cumhuriyet’in ilk yıllarında ise kaybolduğu sanılan bu fütüvvetname, ahiliğin işleyişi ve esnaf teşkilatlarının düzenine dair eşsiz bilgiler sunuyor. Arif Efendi’nin elinde bulunduğu dönemde ne Abdülkadir İnan’a ne de başkalarına gösterilmeyen belge, tarihçi Abdürrahim Şerif Beygu tarafından incelenmiş ve “Erzurum Tarihi” kitabında hakkında bilgiler verilmişti. CHP Erzurum İl Başkanlığı’nın 1936’da parti genel merkezine gönderdiği bir raporda da fütüvvetnameden bahsedilmiş, belgenin “kaybolduğu” iddiasına yer verilmişti.
Yıllar sonra Erzurumiyatçı Cemalettin Server Revnakoğlu’nun eline geçen ve Erzurum Tarih Derneği’ne, oradan da ERŞA’ya aktarılan fütüvvetname, bugün yeniden gün yüzüne çıktı. Yaklaşık 20 santimetre genişliğinde, 4 metre uzunluğunda olan eser, ahiliğin köklerini ve esnaf hayatının düzenini ayrıntılarıyla anlatıyor.
Belgede, Ahi Evran’ın soyu İslamiyet’in son peygamberi Hz. Muhammed’e dayandırılarak aktarılıyor, Kırşehir’e geliş öyküsü anlatılıyor. Ahiliğin temel esasları, usta-çırak ilişkileri, ustalık şartları ve merasimleri detaylı şekilde açıklanıyor. Son bölümde ise 32 farklı esnaf kolu ve onların pirleri sıralanıyor. Örneğin Hz. Adem’in çiftçi ve rençberlerin piri olarak zikredilmesi, belgenin hem dini hem de sosyal hayatla olan güçlü bağını gözler önüne seriyor.
İlk incelemelere göre fütüvvetnameyi Mevlana Ali ve Seyyid Mustafa kaleme aldı. ERŞA’da bulunan nüshanın, daha önce Beygu’nun kısmen okuduğu nüsha ile aynı olup olmadığı ise bilimsel araştırmalarla netleşecek.
Fütüvvetnamenin günümüz harflerine aktarılması için Prof. Dr. Ömer Özden, Prof. Dr. Naim Ürkmez ve Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu tarafından kapsamlı bir çalışma yürütülüyor. Akademisyenlerin çalışmasını tamamlamasının ardından eser, ilim dünyasına kazandırılacak.
Fütüvvetname Nedir?
Fütüvvetname bir teşkilat birleşmesi şeklinde de bilinir. Bu teşkilata girenlerin ve girmek isteyenlerin doğal olarak uyması gereken bazı kurallar vardır. Bu kuralları belirleyen esere de fütüvvetname ismi verilmiştir. Fütüvvetname Anadolu'da oluşmuş ve buradan farklı coğrafyalara yayılmış olan bir akımdır. Aynı zamanda günümüzün Ahilik teşkilatının zeminini de fütüvvetname oluşturur. Fütüvet'in üç adet temel ilkesi mevcuttur. Bunlar sabır, kerem ve doğruluk şeklinde sıralanırlar.
Manolya Bulut
