İdaresinde 15 ildeki yatırımların planlama, izleme, değerlendirme ve koordinasyon hizmetlerinin yerine getirilmesi amacıyla 10 yıl önce kurulan Doğu Anadolu Projesi (DAP) Türkiye’de kalkınma modeli olarak örnek teşkil ediyor. Bölgede bu zamana kadar bin 712 projeye yaklaşık 1 milyar TL’lik destek sağlanırken yeni yatırımların ana maddeleri de belli oldu. Bir yıl önce Doğu Anadolu Projesi (DAP) Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığına atanan Prof. Dr. Osman Demirdöğen’le bölgeye yapılan ve planlanan yatırımları ayrıntılarıyla konuştuk.
Manolya BULUT-PUSULA
DAP’ın kurulumundan bu yana geçen 10 yılda bölgeye ne kadar yatırım yapıldı?
Kurulumun 10’ncu yılındayız. Kırsal kalkınma konusunda bölgede bir referans noktası oldu burası. Şu anda kırsal kalkınma denilince akla gelen ilk kurum DAP Bölge Kalkınma İdaresi. Hem kamu kurumlarını yönlendirme anlamında, bizim böyle bir görevimiz de var. O anlamda 15 il var idaremizde. Yatırımları izleme, belirleme konusunda burası bir referans noktası haline geldi. Bundan sonra bu şekilde devam edecek. DAP Bölgesi 15 il, 144 ilçe, 6000’den fazla köye sahip Türkiye’nin yüz ölçüm bakımında yüzde 20’sine sahip bölgedir.2021 yılına kadar bölgemizde bulunan 144 ilçemizin 143 tanesinde yatırım yapmış bulunmaktayız. Sadece Ulaş ilçesine yatırım yapamadık, destek verilmişti ancak proje iptal oldu. Bölgede bu zamana kadar bin 712 adet projeye 826 milyon TL destek sağlandı.
Yapılan yatırımlarda hangi alanlara ağırlık verildi? Kuraklık nedeniyle bölgede önemli ölçüde verim kaybı yaşandı, bu durum destek verilen alanlara etki eder mi?
Bu yatırımlar 3 başlık altında toplanırsa, tarım, eğitim ve sanayi diyebiliriz. Bundan ziyade kuraklık nedeniyle biraz yatırımların yönü değişti. Sulama yatırımlarına destek vermeye başladık. Önümüzdeki 2022 yılı için de bütçemiz yüzde 22 civarında artırıldı. Bu artan kısmın tamamını sulamaya kullanacağız. Buna ağırlık vereceğiz. Hem hayvancılık hem de bitkisel üretim için sulama alt yapısı çok önemli. Bu iki sorunu da inşallah çözeceğiz. İdaremizde olan şehirlerde büyük ölçüde geçim kaynağı tarım ve hayvancılık. O nedenle kuraklık ana maddelerimizden biri. Bu iki sektör dışında bütçe ayırdığımız alanların başında eğitim ve kültür hizmetleri geliyor. Kütüphaneler, gençlik merkezleri gibi. Tarihi kent bölgelerinin canlandırılması başlığı altında 33 tarihi eser de restore edildi. Ancak şimdi sanayi ve üretim ağırlıklı projeler ön plana çıktı. Muş ve Bitlis’te Tekstilkent kurduk. Küçük sanayi sitelerine de destek verdik. Bu sene de aynı şekilde desteklere devam edeceğiz.
Üç ana başlıktan söz ettiniz, desteklerin içeriği nelerdir?
Tarım sektörü alanında sulanan alan varlığını artırmak amacıyla; 114 ilçe 939 mahalleye 4 bin 223 km sulama kanalı ile 168 bin ha alan sulama açıldı. Hayvanların meralarda temiz su ihtiyacının giderilmesi amacıyla; 58 ilçe 268 mahallede 153 gölet, 58 hayvan içme suyu tesisi yapıldı. 35 bin 121 adet sıvat dağıtıldı. Hayvancılık altyapısının geliştirilmesi amacıyla; 31 hayvan pazarı, 35 kesimhane, 3 çiftçi eğitim merkezi (Elazığ, Erzurum, Van) yapılarak 6 bin 000 çiftçiye eğitim verildi, Erzurum, Muş, Bingöl, Iğdır ve Van İllerinde süt soğuk zincir projesine destek sağlandı. Otovaks Aşı Geliştirme Projesi ve DAP Koyunculuğu Geliştirme Projesine destek sağlandı. Bitkisel üretim altyapısının geliştirilmesi amacıyla; 310 makine ekipman desteği, 32 adet meraya, mera altyapısının iyileştirilmesi projesi 2 bin 915 da kapama meyve bahçesi kurulumuna destek sağlandı.
Çocuk ve gençlerimiz okuma alışkanlıklarını günümüz teknolojik enstrümanlarının kullanıldığı mekânlar vasıtasıyla artırmak amacıyla 58 ilçede DAP Semt Kütüphanesi kuruldu. Sınır ilçelere 7 gençlik merkezi 310 da rekreasyon alanı Tarihi Kent Bölgelerinin Canlandırılması amacıyla 33 tarihi eser restorasyon yapımına destek sağlandı.
Sanayi yatırımlarında yenilenebilir enerji projeleri kapsamında 7 bin 780 kW kurulu güç kapasiteli 10 GES Santrali, Bitlis ve Muş Tekstil Kent Projesi, SÜTAŞ Fabrikasının doğalgaz ve elektrik iletim hattı yapımına destek sağlandı.
İdare yeri Erzurum, kentteki destekler ne aşamada?
2021 yılına kadar 122 adeti tarım sektöründe olmak üzere 160 projeye 77 milyon TL destek sağlandı. Bu 160 proje Erzurum ilimizde bulunan 41 farklı kamu kurum ve kuruluşla yürütüldü. Tüm ilçelerimize destek sağlamış bulunmaktayız. Erzurum Büyükşehir Belediyesi ile 61 adet tarımsal sulama projesi yürütüp, 279 km tarımsal sulama kanalı yaptık. Oltu, Hınıs, Narman, Horasan ilçemizde hayvan pazarı yapımına, Tekman, Karayazı ilçemizde kesimhane, Aziziye ilçemizde Canlı Hayvan Borsa Binasına destek sağladık. Atatürk Üniversitesinde çiftçilerimize uygulamalı eğitim imkanı sağlayan Çiftçi Eğitim Merkezi kuruldu. Yaklaşık 1000 çiftçimize eğitim verildi. Atatürk Üniversitesi ile Buzağı Ölümlerinin Engellenmesi Projesi ve Otovaks Aşı Geliştirme Projesi yürütüldü. Erzurum süt soğuk zincir projesine destek sağlandı.76 adet makine-ekipman desteği, 74 bin alana sahip meralarda iyileştirme yapıldı.11 ilçemizde DAP Semt Kütüphanesi kurulumuna destek sağlandı. Erzurum Kalesi Restorasyonu, Murat Paşa Cami ve Hamamı Çevre Düzenlemesi, Dumlu Şehitlik Projesine destek sağlandı.
Göreve başladığınız günden itibaren ülke genelinde pandemiyle mücadele ediliyor. Bu süreç nasıl geçti, pandemi yatırımlarda aksaklığa neden oldu mu?
Pandemiyle geçen bir yıl olmasına rağmen yatırımlara devam ettik. Destek anlamında aksaklık yaşamadık, aksine daha da yoğunlaşma şansımız oldu. Araştırmalarımıza yoğunlaştık ve tamamladık. Bu sene de dağıtım planı belirledik. İlin toplam nüfusu, bölü bölgenin nüfusu, çarpı ödenek miktarı. Herkese büyüklüğü oranında kaynak vereceğiz, adil bir kaynak dağılımı yapacağız. Uzun vadede de yatırımların dağılımını dengeleyeceğiz.
DAP idaresinde son olarak Sivas eklendi. Önümüzdeki süreçte de herhangi bir ilin dahil edilmesi söz konusu mu?
Diğer bölgeler de idarenin avantajlarını gördü. Dahil olmak isteyen iller var ama bu olmazsa dahi yeni idareler kurulabilir. Batı Karadeniz de yeni bir kalkınma programı kurmak istiyor. Akdeniz de aynı şekilde. Şu anda Cumhurbaşkanlığı’na teklifleri var. Biz kalkınma modeli olarak görülüyoruz. Kaynakların bir araya getirilmesi, doğru kullanımını sağlamada iyi bir örnek teşkil ettik.
Manolya BULUT-PUSULA
DAP’ın kurulumundan bu yana geçen 10 yılda bölgeye ne kadar yatırım yapıldı?
Kurulumun 10’ncu yılındayız. Kırsal kalkınma konusunda bölgede bir referans noktası oldu burası. Şu anda kırsal kalkınma denilince akla gelen ilk kurum DAP Bölge Kalkınma İdaresi. Hem kamu kurumlarını yönlendirme anlamında, bizim böyle bir görevimiz de var. O anlamda 15 il var idaremizde. Yatırımları izleme, belirleme konusunda burası bir referans noktası haline geldi. Bundan sonra bu şekilde devam edecek. DAP Bölgesi 15 il, 144 ilçe, 6000’den fazla köye sahip Türkiye’nin yüz ölçüm bakımında yüzde 20’sine sahip bölgedir.2021 yılına kadar bölgemizde bulunan 144 ilçemizin 143 tanesinde yatırım yapmış bulunmaktayız. Sadece Ulaş ilçesine yatırım yapamadık, destek verilmişti ancak proje iptal oldu. Bölgede bu zamana kadar bin 712 adet projeye 826 milyon TL destek sağlandı.
Yapılan yatırımlarda hangi alanlara ağırlık verildi? Kuraklık nedeniyle bölgede önemli ölçüde verim kaybı yaşandı, bu durum destek verilen alanlara etki eder mi?
Bu yatırımlar 3 başlık altında toplanırsa, tarım, eğitim ve sanayi diyebiliriz. Bundan ziyade kuraklık nedeniyle biraz yatırımların yönü değişti. Sulama yatırımlarına destek vermeye başladık. Önümüzdeki 2022 yılı için de bütçemiz yüzde 22 civarında artırıldı. Bu artan kısmın tamamını sulamaya kullanacağız. Buna ağırlık vereceğiz. Hem hayvancılık hem de bitkisel üretim için sulama alt yapısı çok önemli. Bu iki sorunu da inşallah çözeceğiz. İdaremizde olan şehirlerde büyük ölçüde geçim kaynağı tarım ve hayvancılık. O nedenle kuraklık ana maddelerimizden biri. Bu iki sektör dışında bütçe ayırdığımız alanların başında eğitim ve kültür hizmetleri geliyor. Kütüphaneler, gençlik merkezleri gibi. Tarihi kent bölgelerinin canlandırılması başlığı altında 33 tarihi eser de restore edildi. Ancak şimdi sanayi ve üretim ağırlıklı projeler ön plana çıktı. Muş ve Bitlis’te Tekstilkent kurduk. Küçük sanayi sitelerine de destek verdik. Bu sene de aynı şekilde desteklere devam edeceğiz.
Üç ana başlıktan söz ettiniz, desteklerin içeriği nelerdir?
Tarım sektörü alanında sulanan alan varlığını artırmak amacıyla; 114 ilçe 939 mahalleye 4 bin 223 km sulama kanalı ile 168 bin ha alan sulama açıldı. Hayvanların meralarda temiz su ihtiyacının giderilmesi amacıyla; 58 ilçe 268 mahallede 153 gölet, 58 hayvan içme suyu tesisi yapıldı. 35 bin 121 adet sıvat dağıtıldı. Hayvancılık altyapısının geliştirilmesi amacıyla; 31 hayvan pazarı, 35 kesimhane, 3 çiftçi eğitim merkezi (Elazığ, Erzurum, Van) yapılarak 6 bin 000 çiftçiye eğitim verildi, Erzurum, Muş, Bingöl, Iğdır ve Van İllerinde süt soğuk zincir projesine destek sağlandı. Otovaks Aşı Geliştirme Projesi ve DAP Koyunculuğu Geliştirme Projesine destek sağlandı. Bitkisel üretim altyapısının geliştirilmesi amacıyla; 310 makine ekipman desteği, 32 adet meraya, mera altyapısının iyileştirilmesi projesi 2 bin 915 da kapama meyve bahçesi kurulumuna destek sağlandı.
Çocuk ve gençlerimiz okuma alışkanlıklarını günümüz teknolojik enstrümanlarının kullanıldığı mekânlar vasıtasıyla artırmak amacıyla 58 ilçede DAP Semt Kütüphanesi kuruldu. Sınır ilçelere 7 gençlik merkezi 310 da rekreasyon alanı Tarihi Kent Bölgelerinin Canlandırılması amacıyla 33 tarihi eser restorasyon yapımına destek sağlandı.
Sanayi yatırımlarında yenilenebilir enerji projeleri kapsamında 7 bin 780 kW kurulu güç kapasiteli 10 GES Santrali, Bitlis ve Muş Tekstil Kent Projesi, SÜTAŞ Fabrikasının doğalgaz ve elektrik iletim hattı yapımına destek sağlandı.
İdare yeri Erzurum, kentteki destekler ne aşamada?
2021 yılına kadar 122 adeti tarım sektöründe olmak üzere 160 projeye 77 milyon TL destek sağlandı. Bu 160 proje Erzurum ilimizde bulunan 41 farklı kamu kurum ve kuruluşla yürütüldü. Tüm ilçelerimize destek sağlamış bulunmaktayız. Erzurum Büyükşehir Belediyesi ile 61 adet tarımsal sulama projesi yürütüp, 279 km tarımsal sulama kanalı yaptık. Oltu, Hınıs, Narman, Horasan ilçemizde hayvan pazarı yapımına, Tekman, Karayazı ilçemizde kesimhane, Aziziye ilçemizde Canlı Hayvan Borsa Binasına destek sağladık. Atatürk Üniversitesinde çiftçilerimize uygulamalı eğitim imkanı sağlayan Çiftçi Eğitim Merkezi kuruldu. Yaklaşık 1000 çiftçimize eğitim verildi. Atatürk Üniversitesi ile Buzağı Ölümlerinin Engellenmesi Projesi ve Otovaks Aşı Geliştirme Projesi yürütüldü. Erzurum süt soğuk zincir projesine destek sağlandı.76 adet makine-ekipman desteği, 74 bin alana sahip meralarda iyileştirme yapıldı.11 ilçemizde DAP Semt Kütüphanesi kurulumuna destek sağlandı. Erzurum Kalesi Restorasyonu, Murat Paşa Cami ve Hamamı Çevre Düzenlemesi, Dumlu Şehitlik Projesine destek sağlandı.
Göreve başladığınız günden itibaren ülke genelinde pandemiyle mücadele ediliyor. Bu süreç nasıl geçti, pandemi yatırımlarda aksaklığa neden oldu mu?
Pandemiyle geçen bir yıl olmasına rağmen yatırımlara devam ettik. Destek anlamında aksaklık yaşamadık, aksine daha da yoğunlaşma şansımız oldu. Araştırmalarımıza yoğunlaştık ve tamamladık. Bu sene de dağıtım planı belirledik. İlin toplam nüfusu, bölü bölgenin nüfusu, çarpı ödenek miktarı. Herkese büyüklüğü oranında kaynak vereceğiz, adil bir kaynak dağılımı yapacağız. Uzun vadede de yatırımların dağılımını dengeleyeceğiz.
DAP idaresinde son olarak Sivas eklendi. Önümüzdeki süreçte de herhangi bir ilin dahil edilmesi söz konusu mu?
Diğer bölgeler de idarenin avantajlarını gördü. Dahil olmak isteyen iller var ama bu olmazsa dahi yeni idareler kurulabilir. Batı Karadeniz de yeni bir kalkınma programı kurmak istiyor. Akdeniz de aynı şekilde. Şu anda Cumhurbaşkanlığı’na teklifleri var. Biz kalkınma modeli olarak görülüyoruz. Kaynakların bir araya getirilmesi, doğru kullanımını sağlamada iyi bir örnek teşkil ettik.