Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nın (TCDD) Erzurum Bölge Müdürlüğü’nde görev yapan 63 yaşındaki makinist Necati Mutanoğlu, tam 39 yıldır Doğu Ekspresi hatlarında trenleri güvenle yönlendirerek, bölgenin en deneyimli makinistlerinden biri haline geldi.1986 yılında mesleğe adım atan 3 erkek çocuk babası Mutanoğlu, zorlu kış şartlarıyla bilinen Erzurum hattında sayısız yolcu ve yük treni seferinde görev yaptı. Kariyeri boyunca binlerce kilometre yol kateden deneyimli isim 42 meslektaşının da en yaşlısı.
Tren makinistliğinin sadece bir meslek değil, “rayların üzerinde yaşanan bir hayat biçimi” olduğunu da söyleyen Mutanoğlu, yıllar önce başlayan bu serüveni şöyle anlatıyor: “Bizim zamanımızda lise mezunu olan herkes Devlet Demiryolları’na başvurabiliyordu. Bende meslek lisesinden mezun olur olmaz başvurdum. O dönem çalışacak insanlara da ihtiyaç vardı. İlk olarak yardımcı makinist olarak işe başladım. Özgür ruhlu bir yapıya sahip olduğum için bu meslek bana çok cazip geldi. Tek başına lokomotife binip gözünüzün alabildiği noktalara gitmek, tonlarca yüke hükmetmek beni bu işe iten etkenlerden oldu.”
Psiko teknik muayeneye giriyorlar
Mesleğe ilk başladığında buharlı makineleri kullandığını ifade eden Mutanoğlu, zaman ilerledikçe trenlerinde değiştiğini dile getirerek, “İlk önce açık arazide manevra çalışıyorduk. Buharlı makineler vardı şimdilerde ise onlar kalmadı. Yerini yeni tip makineler aldı diyebiliriz. Şimdi her şey daha kolay ve pratik diyebiliriz. Bizler, bir dairenin içerisine girip sabah sekiz akşam beş çalışılacak bir meslek yapmıyoruz. Zaman mefhumu yok. Bu yüzden daha özgür ve kendi başınasınız. Fakat bu işin beraberinde sizi bekleyen zorluklarda var. Örneğin; bir olay karşısında araba gibi hemen müdahale edemiyorsunuz. Her an karşınıza bir şey çıkabilir. O yüzden önsezilerinizin güçlü olması gerekir. Bu noktada makinistlere 2 yılda bir psikoteknik muayenesine tabi tutuluyoruz. Bu muayene ise sadece biz makinistlerde ve pilotlarda var. Muayene kişinin reflekslerini ölçmeyi hedef alan bir uygulama. Refleks kaybına kesinlikle izin gösterilmiyor. Yapılan muayenelerden geçemezseniz tren kullanmanıza izin verilmiyor ve 3 ay sonra tekrar sınava tabi tutuluyorsunuz. Eğer tekrar geçemezseniz bir kez daha muayeneye giriyorsunuz. Son olarak yine geçemezseniz süresiz bir şekilde tren kullanamaz belgesi alıyorsunuz” dedi.
Trende bir gün
Makinist olarak trende bir gününün nasıl geçtiğini anlatan Mutanoğlu, 39 yıldır her gün aynı hevesle işine gittiğini söylüyor. Her sabah işine ilk günkü gibi özen göstererek hazırlandığını aktaran Mutanoğlu, özgür ruhunun bir yansıması olan makinistliği ise şöyle anlatıyor: “Trene gitmeden önce ilk önce kontrollerimi yapıyorum. Tren ile ilgili her şey benim sorumluluğum altında olduğu için her şeye tek tek bakmam gerekiyor. Elektrik sistemine, motoruna göz gezdirdikten sonra yola koyuluyorum. Ardından trenin içine girip, ne taşıyorsam onu kontrol ederek işe başlıyorum.Örneğin; Kars’tan buraya treni getiren makinistler bize teslim ediyor ve burada misafirhaneye gidip bir sonraki sefere kadar dinleniyorlar. Bizde gelen treni sonraki noktaya ulaştırmak için yola çıkıyoruz. Varacağımız noktaya gidip 8 ile 10 saat arasında orada kalıp dinleniyoruz. Ardından gelecek olan treni alıp geri getiriyoruz ve evimize gidiyoruz.”
“Yolda olmak keyifli şey”
Tren sürmenin kendisini özgür hissettirdiğini söyleyen Mutanoğlu, “2 bin 500 ton ağırlığa sahip bir trene hükmetmek, ona yön vermek insanı mutlu ediyor. Bunların yanısıra size yüklenen bir sorumlulukta var. Hayatınızda ne olursa olsun siz yolda oluyorsunuz ve çoğu şeyi kaçırabiliyorsunuz. Fakat bunların yanısıra karlı yollar, göz alıcı manzaraları seyretmek, yolda olmak keyifli şeyler. Yol kenarında size el sallayan çocuklar, birilerinin yolunu gözleyen insanlar ve dahası hayatın zenginliğinden geliyor” dedi.
Artık makinistlik de zor
Makinist olmak isteyenlere tavsiyelerde de bulunan ve geçmişle bugünü kıyaslayan deneyimli isim, gençleri nasıl bir yol beklediğini şu ifadelerle dile getiriyor; “Eskiden biz liseyi bitirip makinist olabiliyorduk. Şimdilerde ise bu işin okulunu bitirmeden makinist olamıyorsunuz. Ardından ise teknik üniversitelerin raylı sistemler bölümünü okumanız gerekiyor. Daha sonra ise kurumun açtığı sınavlara girip yeterli puanı almanız ve atanmanız gerekiyor. Tüm bu süreçlerin ardından ise Eskişehir’de Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yollarına aiteğitim merkezinde 9 ay kurs görmeniz gerekiyor. Sonrasında ise göreve başlamadan önce atandığınız yerde staja başlıyorsunuz. Gerekli eğitimlerin ardından ise göreve başlıyorsunuz.”
Baba mesleğini sürdürüyor
22 yaşındaki oğlu Çağatay Mutanoğlu’nun da kendisi gibi makinist olduğunu aktaran baba Mutanoğlu, yaşadığı gururu anlatarak sözlerini şöyle sürdürdü: “Oğlum da benim gibi makinist olmayı tercih etti. Eskişehir Teknik Üniversitesi (ESTÜ) Ulaştırma Meslek Yüksekokulu Raylı Sistemler Bölümü’nde eğitimini alarak makinist oldu. Şimdi ise İzmit’tegörev yapıyor. Doğduğu günden beri beni görüp, izlemesi bu mesleği seçmesinde en büyük etkenlerden biri oldu. Onunla gurur duyuyorum. Baba oğul bu mesleği sürdürüyoruz.”
Rağbet fazla
Turistik Doğu Ekspresi hakkında da konuşan Mutanoğlu, “Şimdilerde trene rağbet çok fazla ve genellikle gençler ilgi gösteriyor. Eskiden tren yolculukları diğer seçeneklere göre ekonomik olduğu için tercih edilirdi. Günümüzde ise popüler olduğu için tercih ediliyor. Turistik Doğu Ekspresi şuan yolcu treni fiyatlarına göre daha pahalı. Gençler aylar öncesinden tren bileti alıyorlar. Gençler bu ekspres sayesinde gülüp eğlenip, gezip görüyorlar. Zaten gençler girdikleri her ortama renk veriyorlar. Onların sayesinde Turistik Doğu Ekspresi de canlı bir hal aldı” dedi.
Şeyma TAHİR
