Ülkemizin Lozan sürecine giden yolda aştığı adımlar ve atılan imzalarla ilgili bazı önemli satır başlarını sizlere sunmaya çalıştık. Keyifli okumalar dilerim.
LONDRA KONFERANSININ TOPLANMASI (23 Şubat- 12 Mart 1921)
Londra konferansının toplanmasında en önemli etken 06-10 Ocak 1921’de Birinci İnönü Savaşının kazanılmasıydı. İtilaf Devletlerinin desteklediği Yunanlılar, düzenli ordu karşısında mağlup olmuştu. İtilaf Devletleri, Londra Konferansına sadece İstanbul Hükümetini davet ettiler. Burada ki gayeleri Ankara Hükümetini tanımamaktı. Mustafa Kemal eğer doğrudan davet yapılmazsa biz Londra Konferansına delege göndermeyiz dedi ve tavrını met olarak göstermiş oldu. Mustafa Kemal doğrudan daveti hukuken tanınmak için istemişti. İtalya aracılığıyla, İtilaf Devletleri, TBMM’yi, Londra Konferansına doğrudan davet edildi. İstanbul Hükümeti ile TBMM’nin birlikte çağrıldığı iki konferans vardır ve bunlar Londra ve Lozan Konferanslarıdır. İkisinin birlikte katıldığı tek konferans ise Londra Konferansı olmuştur. Konferansa, TBMM’nin temsilcisi olarak Bekir Sami Bey, İstanbul Hükümetini temsilen ise Sadrazam Tevfik Paşa katılmışlardır. İtilaf Devletlerinin iki hükümeti birlikte davet etmesindeki amaç ise ikiliklerden yararlanma düşüncesidir. Osmanlı Devletinin temsilcisi olan Sadrazam Tevfik Paşa konferansı başlangıcında dedi ki: “ Ben sözü milletimin asıl sahipleri olan TBMM bırakıyorum.” Bu beklenilmeyen bir süreç idi ve İtilaf Devletlerinin ilk planları suya düşmüştü. İtilaf Devletleriyle masaya oturduğumuzda niyetlerinin değişmediğini Ankara Hükümeti olarak anladık. Sevr Antlaşması bazı küçük değişikliklerle önümüze yeniden onulmuştu. Burada onlarla anlaşamayacağımızı anladık. Bu arada Bekir Sami Bey, TBMM’ye haber vermeden İngiltere, Fransa ve İtalya ile ikili antlaşmalar yaptı. Esir değişimi ve ekonomik konular ilgilendiren antlaşmalar meclis tarafından kabul edilmemiştir. Egemenliğe ters düşen bu antlaşmalar yok sayıldı. İtilaf Devletlerinin masa başıyla ülkemizden gitmeye niyetleri yoktu. Yunanlılar zaman kazandılar. Bekir Sami Bey daha sonra dış işleri bakanlığı görevinden alınmış ama. İtilaf Devletlerinin TBMM hukuken tanıdıkları yer böylelikle Londra Konferansı olmuştur..
AFGAN DOSTLUK ANTLAŞMASI 1 MART 1921
O tarihlerde Türk dış işleri bakanlığı heyeti Sovyet Rusya’da bulunmaktaydı. Afganlılarda yardım alabilmek amacıyla Rusya’ya gelmişlerdi. Böylelikle orada bir araya gelen iki heyet masaya oturmuş ve dostluk antlaşmasını imzalamışlardır. İşte TBMM’ni tanıyan ilk Asyalı Müslüman ülke Afganistan olmuştur. TBMM’nin yine yurt dışına asker ve öğretmen gönderdiği ilk ülke Afganistan’dır. Afganistan, Ankara’da daimi elçilik merkezi açan ilk devlettir. İkili ilişkileri geliştirici bir antlaşmadır.
MOSKOVA ANTLAŞMASI 16 Mart 1921
Birinci Dünya Savaşından, Rusya rejim değişikliği yaşayarak çekilmişti. Bolşevikler ülke de Çarlık Rusya’sına son vermişti. TBMM ise o zamanlar saltanata ve hilafete karşı da bir mücadele yürütüyordu. Ülkemiz aynı zamanda işgal altında idi. İki tarafta bu anlamda birbirlerine ihtiyaç duyuyorlardı. Yeni devletin henüz rejim şeklini belli değildi. İki taraf bu şartlar altında masaya oturmuş ve Moskova Antlaşmasını imzalamıştır.
LONDRA KONFERANSININ TOPLANMASI (23 Şubat- 12 Mart 1921)
Londra konferansının toplanmasında en önemli etken 06-10 Ocak 1921’de Birinci İnönü Savaşının kazanılmasıydı. İtilaf Devletlerinin desteklediği Yunanlılar, düzenli ordu karşısında mağlup olmuştu. İtilaf Devletleri, Londra Konferansına sadece İstanbul Hükümetini davet ettiler. Burada ki gayeleri Ankara Hükümetini tanımamaktı. Mustafa Kemal eğer doğrudan davet yapılmazsa biz Londra Konferansına delege göndermeyiz dedi ve tavrını met olarak göstermiş oldu. Mustafa Kemal doğrudan daveti hukuken tanınmak için istemişti. İtalya aracılığıyla, İtilaf Devletleri, TBMM’yi, Londra Konferansına doğrudan davet edildi. İstanbul Hükümeti ile TBMM’nin birlikte çağrıldığı iki konferans vardır ve bunlar Londra ve Lozan Konferanslarıdır. İkisinin birlikte katıldığı tek konferans ise Londra Konferansı olmuştur. Konferansa, TBMM’nin temsilcisi olarak Bekir Sami Bey, İstanbul Hükümetini temsilen ise Sadrazam Tevfik Paşa katılmışlardır. İtilaf Devletlerinin iki hükümeti birlikte davet etmesindeki amaç ise ikiliklerden yararlanma düşüncesidir. Osmanlı Devletinin temsilcisi olan Sadrazam Tevfik Paşa konferansı başlangıcında dedi ki: “ Ben sözü milletimin asıl sahipleri olan TBMM bırakıyorum.” Bu beklenilmeyen bir süreç idi ve İtilaf Devletlerinin ilk planları suya düşmüştü. İtilaf Devletleriyle masaya oturduğumuzda niyetlerinin değişmediğini Ankara Hükümeti olarak anladık. Sevr Antlaşması bazı küçük değişikliklerle önümüze yeniden onulmuştu. Burada onlarla anlaşamayacağımızı anladık. Bu arada Bekir Sami Bey, TBMM’ye haber vermeden İngiltere, Fransa ve İtalya ile ikili antlaşmalar yaptı. Esir değişimi ve ekonomik konular ilgilendiren antlaşmalar meclis tarafından kabul edilmemiştir. Egemenliğe ters düşen bu antlaşmalar yok sayıldı. İtilaf Devletlerinin masa başıyla ülkemizden gitmeye niyetleri yoktu. Yunanlılar zaman kazandılar. Bekir Sami Bey daha sonra dış işleri bakanlığı görevinden alınmış ama. İtilaf Devletlerinin TBMM hukuken tanıdıkları yer böylelikle Londra Konferansı olmuştur..
AFGAN DOSTLUK ANTLAŞMASI 1 MART 1921
O tarihlerde Türk dış işleri bakanlığı heyeti Sovyet Rusya’da bulunmaktaydı. Afganlılarda yardım alabilmek amacıyla Rusya’ya gelmişlerdi. Böylelikle orada bir araya gelen iki heyet masaya oturmuş ve dostluk antlaşmasını imzalamışlardır. İşte TBMM’ni tanıyan ilk Asyalı Müslüman ülke Afganistan olmuştur. TBMM’nin yine yurt dışına asker ve öğretmen gönderdiği ilk ülke Afganistan’dır. Afganistan, Ankara’da daimi elçilik merkezi açan ilk devlettir. İkili ilişkileri geliştirici bir antlaşmadır.
MOSKOVA ANTLAŞMASI 16 Mart 1921
Birinci Dünya Savaşından, Rusya rejim değişikliği yaşayarak çekilmişti. Bolşevikler ülke de Çarlık Rusya’sına son vermişti. TBMM ise o zamanlar saltanata ve hilafete karşı da bir mücadele yürütüyordu. Ülkemiz aynı zamanda işgal altında idi. İki tarafta bu anlamda birbirlerine ihtiyaç duyuyorlardı. Yeni devletin henüz rejim şeklini belli değildi. İki taraf bu şartlar altında masaya oturmuş ve Moskova Antlaşmasını imzalamıştır.
- Rusya, Misak-i Milliyi tanır. Böylelikle Sovyet Rusya, Misak-i Milliyi kabul eden ilk Avrupalı devlet olmuştur.
- Rusya, kapitülasyonların kaldırılmasını kabul eder. Kapitülasyonların kaldırılmasını kabul eden ilk Avrupalı devlet yine Rusya’dır.
- Kars, Ardahan ve Artvin TBMM’ ne, Batum ise Rusya güdümünde ki Gürcistan’a bırakılacaktır. Misak-i Milliden ilk taviz Batum’dur.
- İki taraftan birinin kabul etmediği bir antlaşmayı diğeri de kabul etmeyecektir. TBMM, Sevr kabul etmemiştir, dolayısıyla Rusya’da bu antlaşmayı böylelikle kabul etmediğini duyurmuştur. Bu aynı zamanda dış politikada birlikte hareket edileceğinin işaretidir.
- İki tarafta daha önceki rejimlerinin yapmış oldukları antlaşmaları yok sayacaktır. Osmanlı ile Çarlık Rusya’sının yapmış oldukları antlaşmalar böylelikle yok sayıldı. İki tarafta yeni rejimleri kabul ettiler.
- Rusya, egemenlik Türklerde olmak şartıyla Karadeniz’e kıyısı olan devletlerle birlikte boğazlar yeniden ele alınacaktır.
- Ekonomik konuları düzenleyici antlaşmalar yapılacaktır.
