Mustafa Kemal Anadolu’ya hareket edeceği zaman cebinde sadece bin lira vardır.
Milli Mücadele’yi Millet finanse etmiştir.
Bu fakir, bir dilim ekmeğe muhtaç, yamalıklı, özgürlüğüne düşkün ve yoksul Millet…
Öyle birilerinin yazıp-çizdiği gibi yanında on binlerce, hatta yüzbinlerce altın lira yoktur…
*
Eski, kırık-dökük bir Mercedes otomobille Erzurum’a gelir.
Yollar mı;
Patates tarlasını andıran çakır-çukur’dur…
Defalarca mola verilir, çünkü defalarca otomobil arızalanır…
Ve,
‘Yürüyelim arkadaşlar…’ marşı bu yollarda hayat bulur…
*
Erzurum’da tam 57 gün kalınır…
Halk, Paşa’yı ve Delegeler’i bağrına basar.
İlk yapılan hamle, Saray’ın yakalama emri çıkarttığı ve bu görevi Kâzım Karabekir’e tevdi ettiği; hakkında verdiği İdam kararına karşı çak sevdiği askerlik görevinden ayrılmaktır.
Bunu da İstanbul Hükümetine ve Dünyaya ‘Sine-i Millet nezdinde, Ferd-i Mücahit olarak….’ telgrafla bizzat duyurmaktır…
Sonra, ilk ve tek seçilmiş Milletvekili olarak, İstanbul’da toplanan ‘Son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ına çağrılış…
*
Kongre hazırlıkları ve 23 Temmuz Erzurum Kongresi…
Paşa, Kongreye sivil olarak katılır…
Vali Münir Bey’den alınan Frakı giymiştir…
Kongre, ilk sivil insiyatiftir ve içlerinde asker yoktur…
Kongre’de Erzurum Merkez Delegesi olmak için Paşa, Erzurum Aşağı Mumcu Mahallesi nüfusuna kaydolur.
Merkez Delegeleri Cevat Dursunoğlu ve Kâzım (Yurdalan) Beyler’in istifa etmeleriyle de Mustafa Kemal ve Rauf Orbay Merkez Delegesi;
Ve, bu sıfatla Erzurum Merkez Delegesi ve Kongre Başkanı olur
Delegeler ve Milli Mücadele’nin önde gelen isimlerinin hararetle tartıştıkları ‘Manda’ konusu Kongre’de ‘Manda ve Himaye kesinlikle kabul edilemez…’ şeklinde reddolunur.
Kongrede bir göreve daha getirilir.
‘Heyet-i Temsiliye’ ve onun Başkanlığı…
Mustafa Kemal, bu sıfatı ile de 4 Eylül günü toplanan Sivas Kongresi’ne Erzurum’u temsilen Erzurum Merkez Delegesi olarak katılır.
23 Temmuz 1919 günü toplanan Erzurum Kongresi‘nin en mühim kararı hiç kuşkusuz ki;
‘Kuvay-ı Milliye’yi tek kuvvet olarak tanımak ve Milli İradeyi hakim kılmak esastır.’ şeklindeki kararıdır.
*
Erzurum, onun için önemlidir ve 57 yıllık hayatında ilklerle doludur.
Yarın onun ölüm yıldönümü…
Ruhu şâd olsun…
Milli Mücadele’yi Millet finanse etmiştir.
Bu fakir, bir dilim ekmeğe muhtaç, yamalıklı, özgürlüğüne düşkün ve yoksul Millet…
Öyle birilerinin yazıp-çizdiği gibi yanında on binlerce, hatta yüzbinlerce altın lira yoktur…
*
Eski, kırık-dökük bir Mercedes otomobille Erzurum’a gelir.
Yollar mı;
Patates tarlasını andıran çakır-çukur’dur…
Defalarca mola verilir, çünkü defalarca otomobil arızalanır…
Ve,
‘Yürüyelim arkadaşlar…’ marşı bu yollarda hayat bulur…
*
Erzurum’da tam 57 gün kalınır…
Halk, Paşa’yı ve Delegeler’i bağrına basar.
İlk yapılan hamle, Saray’ın yakalama emri çıkarttığı ve bu görevi Kâzım Karabekir’e tevdi ettiği; hakkında verdiği İdam kararına karşı çak sevdiği askerlik görevinden ayrılmaktır.
Bunu da İstanbul Hükümetine ve Dünyaya ‘Sine-i Millet nezdinde, Ferd-i Mücahit olarak….’ telgrafla bizzat duyurmaktır…
Sonra, ilk ve tek seçilmiş Milletvekili olarak, İstanbul’da toplanan ‘Son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ına çağrılış…
*
Kongre hazırlıkları ve 23 Temmuz Erzurum Kongresi…
Paşa, Kongreye sivil olarak katılır…
Vali Münir Bey’den alınan Frakı giymiştir…
Kongre, ilk sivil insiyatiftir ve içlerinde asker yoktur…
Kongre’de Erzurum Merkez Delegesi olmak için Paşa, Erzurum Aşağı Mumcu Mahallesi nüfusuna kaydolur.
Merkez Delegeleri Cevat Dursunoğlu ve Kâzım (Yurdalan) Beyler’in istifa etmeleriyle de Mustafa Kemal ve Rauf Orbay Merkez Delegesi;
Ve, bu sıfatla Erzurum Merkez Delegesi ve Kongre Başkanı olur
Delegeler ve Milli Mücadele’nin önde gelen isimlerinin hararetle tartıştıkları ‘Manda’ konusu Kongre’de ‘Manda ve Himaye kesinlikle kabul edilemez…’ şeklinde reddolunur.
Kongrede bir göreve daha getirilir.
‘Heyet-i Temsiliye’ ve onun Başkanlığı…
Mustafa Kemal, bu sıfatı ile de 4 Eylül günü toplanan Sivas Kongresi’ne Erzurum’u temsilen Erzurum Merkez Delegesi olarak katılır.
23 Temmuz 1919 günü toplanan Erzurum Kongresi‘nin en mühim kararı hiç kuşkusuz ki;
‘Kuvay-ı Milliye’yi tek kuvvet olarak tanımak ve Milli İradeyi hakim kılmak esastır.’ şeklindeki kararıdır.
*
Erzurum, onun için önemlidir ve 57 yıllık hayatında ilklerle doludur.
Yarın onun ölüm yıldönümü…
Ruhu şâd olsun…
