Tarih boyunca Türklerin kullanmış oldukları 5 farklı takvim vardır. On İki Hayvanlı Türk takvimi, Hicri, Celali, Rumi ve Miladi Takvimdir. Ay yılı esasına dayalı takvim HİCRİ takvimdir. Ay yılı esasına dayalı takvimin öncüleri Sümerlerdir. Kameri ay yılı esaslı, ŞEMS yani güneş yılı esaslı takvimdir. İhtiyaç, hatırlanma, tarımsal ve ticaret faaliyetler takvimlerin ortaya çıkmasından etkilidir. Her takvimin başlangıç tarihi farklıdır. İbraniler takvimlerin başlangıcını yaratılış gününü, Yunanlılar MÖ.776 yılını yani olimpiyatları alırlar. Hicri takvim ise Hz. Peygamberin Mekke’den Medine’ye göçü başlangıç kabul eder. Miladı takvim ise Hz. İsa’nın doğumu esas alır.
ON İKİ HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ
Güneş yılı esaslıdır. Türklerin tarih boyunca kullanmış oldukları ilk takvimdir. Milli bir takvimdir. Yıllar hayvan isimleriyle adlandırılmıştır. 12 yılda bir başa dönülür. Aylar rakamla ifade edilmiştir. Bir yıl 365 gün 5 saat olarak bilinir. On iki hayvanlı Türk takviminin varlığı Türklerde astronomi çalışmalarının olduğunun kanıtıdır. Moğollar, Tibetliler bu takvimi kullanmışlardır.
HİCRİ TAKVİM
Ay yılı esasına dayalı bir takvimdir. Hicri takvimi uyarlayan Hz. Ömer’dir. Hz. Ömer hicreti yani 622 yılını başlangıç kabul etmiştir. Hicri takvim bizde bu gün ramazan ve kurban bayramlarının tarihini tespit etmek için daha çok kullanılır. Hicri takvim Türklerin en fazla kullandığı takvimdir. Hicri takvimde bir yıl 354 gündür. Her yıl ramazan ve kurban bayramlarının öne kaymasının temel sebebi de budur. 1 Ocak 1926 tarihine kadar hicri takvim kullanılmıştır. Arap coğrafyasında bu gün hicri takvim kullanılmaktadır. Hicri takvimde 33 yılda bir aynı güne denk gelinir.
CELALİ TAKVİM
Türklerin kullanmış olduğu ikinci milli takvimdir. Bu takvim güneş yılı esaslıdır. Büyük Selçuklu hükümdarı Melik Şah adına düzenlenmiştir. Melik Şah’ın bir diğer ismi de CELALEDDİN olmuştur. Onun ismine izafeten takvim CELALİ olarak bilinir. Başlangıç 1079 yılı alınmıştır. Bu takvimi hazırlayan komisyon başkanı Ömer Hayyam’dır. Bir diğer görevli ise MUZAFFER İSFİZARİ olmuştur. Celali takvimi Timur ve Babür devletleri de kullanmıştır. Bu takvim yaygınlaşmamıştır.
RUMİ TAKVİM
Osmanlı Devletinde mali işlerde kullanılabilmek amacıyla alınmış bir takvimdir. Başlangıç yine hicret alınmıştır. Güneş yılı esasına dayalı bir takvimdir. Miladı takvim ile Rumi takvim arasında 584 yıllık bir zaman farkı vardır. 1877-78 Osmanlı Rus Savaşına 93 harbi adı verilmesinin temel sebebi takvim farkından dolayıdır. 1877-584 işlemi yapıldığında sonuç 1293 çıkar. Burada ki 93 harbe ismin verilme nedenidir. Mali ve sene başı 1 Mart olmuştur. Ülkemizde 1 Ocak 1982 yılına kadar rumi takvim mali işlerde kullanılmıştır.
MİLADİ TAKVİM
Dünya üzerinde en fazla kullanılan takvimdir. Başlangıcı Hz. İsa’nın doğumu alınır. Doğum 0 kabul edilir. Doğumdan öncesine milattan önce, doğum sonrasına ise milattan sonra ifadeleri kullanılır. Miladın takvimin öncüleri Mısırlılardır. Mısırda Nil nehrinin taşması takvimin ortaya çıkmasında ki en önemli etkendir. Takvime Roma imparatoru Jul SEZAR destek vermiştir. Bu yüzden takvimin bir diğer adı JÜLİEN Takvimi olmuştur. Papa XIII. GREGORİOUS takvime yeni eklemeler yapmıştır. Takvim GREGORİEN takvimi olarak da bilinir. Miladı takvim bir millete ait değildir. Farklı milletlerin katkıları ile günümüze kadar gelmiştir. Güneş yılı esaslıdır. Bir yıl 365 gün 6 saattir. Her 6 saat 4 yılda bir şubat ayına eklenir. Buna artık yıl adı verilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti 1 Ocak 1926 yılında bu takvimi kabul etmiştir. Takvimin kabul edilmesinde batı ile ticari ilişkileri düzenlemek etkili olmuştur.
ON İKİ HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ
Güneş yılı esaslıdır. Türklerin tarih boyunca kullanmış oldukları ilk takvimdir. Milli bir takvimdir. Yıllar hayvan isimleriyle adlandırılmıştır. 12 yılda bir başa dönülür. Aylar rakamla ifade edilmiştir. Bir yıl 365 gün 5 saat olarak bilinir. On iki hayvanlı Türk takviminin varlığı Türklerde astronomi çalışmalarının olduğunun kanıtıdır. Moğollar, Tibetliler bu takvimi kullanmışlardır.
HİCRİ TAKVİM
Ay yılı esasına dayalı bir takvimdir. Hicri takvimi uyarlayan Hz. Ömer’dir. Hz. Ömer hicreti yani 622 yılını başlangıç kabul etmiştir. Hicri takvim bizde bu gün ramazan ve kurban bayramlarının tarihini tespit etmek için daha çok kullanılır. Hicri takvim Türklerin en fazla kullandığı takvimdir. Hicri takvimde bir yıl 354 gündür. Her yıl ramazan ve kurban bayramlarının öne kaymasının temel sebebi de budur. 1 Ocak 1926 tarihine kadar hicri takvim kullanılmıştır. Arap coğrafyasında bu gün hicri takvim kullanılmaktadır. Hicri takvimde 33 yılda bir aynı güne denk gelinir.
CELALİ TAKVİM
Türklerin kullanmış olduğu ikinci milli takvimdir. Bu takvim güneş yılı esaslıdır. Büyük Selçuklu hükümdarı Melik Şah adına düzenlenmiştir. Melik Şah’ın bir diğer ismi de CELALEDDİN olmuştur. Onun ismine izafeten takvim CELALİ olarak bilinir. Başlangıç 1079 yılı alınmıştır. Bu takvimi hazırlayan komisyon başkanı Ömer Hayyam’dır. Bir diğer görevli ise MUZAFFER İSFİZARİ olmuştur. Celali takvimi Timur ve Babür devletleri de kullanmıştır. Bu takvim yaygınlaşmamıştır.
RUMİ TAKVİM
Osmanlı Devletinde mali işlerde kullanılabilmek amacıyla alınmış bir takvimdir. Başlangıç yine hicret alınmıştır. Güneş yılı esasına dayalı bir takvimdir. Miladı takvim ile Rumi takvim arasında 584 yıllık bir zaman farkı vardır. 1877-78 Osmanlı Rus Savaşına 93 harbi adı verilmesinin temel sebebi takvim farkından dolayıdır. 1877-584 işlemi yapıldığında sonuç 1293 çıkar. Burada ki 93 harbe ismin verilme nedenidir. Mali ve sene başı 1 Mart olmuştur. Ülkemizde 1 Ocak 1982 yılına kadar rumi takvim mali işlerde kullanılmıştır.
MİLADİ TAKVİM
Dünya üzerinde en fazla kullanılan takvimdir. Başlangıcı Hz. İsa’nın doğumu alınır. Doğum 0 kabul edilir. Doğumdan öncesine milattan önce, doğum sonrasına ise milattan sonra ifadeleri kullanılır. Miladın takvimin öncüleri Mısırlılardır. Mısırda Nil nehrinin taşması takvimin ortaya çıkmasında ki en önemli etkendir. Takvime Roma imparatoru Jul SEZAR destek vermiştir. Bu yüzden takvimin bir diğer adı JÜLİEN Takvimi olmuştur. Papa XIII. GREGORİOUS takvime yeni eklemeler yapmıştır. Takvim GREGORİEN takvimi olarak da bilinir. Miladı takvim bir millete ait değildir. Farklı milletlerin katkıları ile günümüze kadar gelmiştir. Güneş yılı esaslıdır. Bir yıl 365 gün 6 saattir. Her 6 saat 4 yılda bir şubat ayına eklenir. Buna artık yıl adı verilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti 1 Ocak 1926 yılında bu takvimi kabul etmiştir. Takvimin kabul edilmesinde batı ile ticari ilişkileri düzenlemek etkili olmuştur.
- Meşrutiyet döneminde Takvimi Garbi adın altında yeni bir takvim denemesi olmuştur. Bu teşebbüsü başarılı olmamıştır.
