1982 Anayasamıza göre yüksek mahkeme olarak belirtilen 4 mahkeme vardır. Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Yargıtay ve Uyuşmazlık Mahkemesi bu tanımla içerisine dâhildir. 16 Nisan 2017 yapılan Anayasa değişikliği ile Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılmıştır ve böylelikle yüksek mahkeme sayısı 6’den 4’e düşmüştür. Sayıştay ise alanında yüksek mahkeme olmasına rağmen anayasaca yüksek mahkeme sayılmamıştır. Bu hafta ki yazımızla birlikte bu yüksek mahkemeleri tanımaya çalışacağız. İlk mahkememiz ise Anayasa Mahkemesi olacaktır. Anayasa Mahkemesi ifadesi ilk olarak Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu’nun 1951 tarihinde yayımladığı “Kanunların Anayasa Uygunluğunun Kazai Murakebesi” adlı eserinde geçmektedir. Anayasa Mahkemesi 1961 anayasasında düzenlenen ve 1962 tarihinde kurulan bir mahkemedir. Anayasa Mahkemesinin kuruluşu kanunla, işleyişi ise iç tüzükle olur. 16 Nisan 2017 değişikliği ile Anayasa Mahkemesinin toplam 15 asil üyesi vardır. Bu üyelerden 3 tanesi Yargıtay, 2 tanesi Danıştay, 3 tanesi YÖK kontenjanından 4 tanesi ise doğrudan cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. 12 üyenin geriye kalan 3 tanesi ise 2010 değişikliği ile TBMM tarafından seçilmektedir. Anayasa Mahkemesine üye olabilmek için 45 yaşını doldurmak genel şartlar arasında yer alır. Yükseköğretim kontenjanından mahkeme üyeliğine atananlarda ise profesör ve doçent unvanına sahip olmak gereklidir. Üst düzey yönetici veya hâkim ve savcılar arasından atama yapılacak ise bu durumda adaylık dâhil 20 yıl fiili devlet hizmetinde bulunmuş olmak aranır. Anayasa Mahkemesi raportörü iseniz bu seferde bu görevde 5 yıl kalmış olmanız sizi Anayasa Mahkemesi üyeliğine taşıyabilir. Anayasa Mahkemesine seçilen üyelerin görev süresi 12 yıldır ve süre bitiminde uzatma yapılmaz. Yani Anayasa Mahkemesi üyeliğine yeniden seçilmek mümkün değildir. Üyelik boyunca üyeler başka bir işte çalışmazlar. Anayasa Mahkemesi başkanı ve başkan vekilleri gizli oy ve üye tamsayısının salt çoğunluğun oyu ile seçilir. Anayasa Mahkemesi başkanı 4 yıl görev yapar ve tekrar seçilebilir. Anayasa Mahkemesi 2 bölüm ve genel kuruldan oluşur. Bölümler başkanvekili ve en az 4 üye, genel kurul ise başkan veya başkanvekili ve en az 10 üye ile toplanır. Anayasa Mahkemesi kanun koyucu gibi karar veremez ve kararları kesindir. Mahkeme kararları geriye doğru işletilemez. Anayasa Mahkemesinin verdiği kararlar aleyhinde 10 yıl geçmediği müddetçe ikinci bir dava açılmaz. Mahkemenin verdiği kararları gerekçeli olarak yayınlar; fakat gerekçeli kararın yayınlanması ileri bir tarihe bırakılabilir. Bu süre 1 yılı geçemez. Anayasa Mahkemesi kendisine gelen davaları 5 ay içerisinde karara bağlar. Mahkeme yüce divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan davaları dosya üzerinden inceler. Bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verebilir. Anayasa Mahkemesi siyasi partilerin kapatılması ve milletvekilliği dokunulmazlıklarının kaldırılmasında sözlü savunma alır. Anayasa Mahkemesi milletvekili dokunulmazlıklarının kaldırılmasıyla ilgili yapılan itirazları, kanunlar, cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan kararnameler, anayasa değişiklikleri için açılan davalar ve meclis içtüzüğü ile ilgili itirazları karara bağlar. Anayasa Mahkemesi siyasi partilerin mali denetimini yapar. Bu denetimi yaparken Sayıştay’dan yardım alır. Siyasi partilerin kapatılma davalarını sonuçlandırır, uyuşmazlık mahkemesinin başkan ve başkanvekilini kendi üyelerinin arasından seçer. Bireysel başvuruları karara bağlar, cumhurbaşkanı, bakanlar, CB Yardımcıları, yüksek mahkemelerin başkan ve üyelerini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve vekilini, Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyelerini, Sayıştay Başkan ve üyeleri, Meclis başkanı, Genelkurmay başkanı ve kuvvet komutanlarını yüce divanda yargılar. Yüce divan kararları için yeniden inceleme başvurusu yapılır. İnceleme sonunda yüce divan kararları kesindir. Siyasi partilerin kapatılma davaları ve yüce divan ile ilgili davalar genel kurulda, bireysel başvurular ise bölümlerde sonuca bağlanır. Siyasi partilerin kapatılması, siyasi partilerin hazine yardımından mahrum bırakılması ve anayasa değişikliğinde iptale toplantıya katılan üyelerin 2/3 çoğunluğu ile karar verir. Anayasa Mahkemesinin ilk başkanı Sünuhi Arsan olmuştur. Mahkemenin ilk kadın başkanı ise Tülay Tuğçu olurken 2020 itibariyle başkanlığı yapan Zühtü Arslan’dır. Anayasa Mahkemesi başkanlığından cumhurbaşkanlığı makamına seçilen ise Süleyman Demirel’den sonra 10. Cumhurbaşkanımız Ahmet Necdet Sezer’dir. Anayasa Mahkemesinin resmi internet sitesinde aldığımız bilgilere göre mahkemenin ilk üyeleri ise şunlardır: Ömer Lütfi Akadlı, İhsan Keçecioğlu, Yekta Aytan, İsmail Hakkı Ülkmen, Rıfat Orhan Göksu, Tevfik Gerçeker, Mustafa Ekrem Tüzemen, Sünuhi Arsan, Osman Yeten, İsmail Hakkı Ketenoğlu, Ali Fazıl Uluocak, Ahmet Akar, Ömer Lütfi Ömerbaş, Mahmut Celalettin Kuralmen, Salim Başol, Muhittin Gürün, İbrahim Hilmi Senil, Avni Givda, Ekrem Kokrut ve Şemsettin Akçaoğludur.
