Av. Mesut Çankaya Dönemi (1939–1945)
Av. Mesut Çankaya dönemi: İki dönem halinde ve altı yıl süren belediye başkanlığı süresince Çankaya, 426 bin ile 1 Milyon 670 bin TL aralığında bir bütçe ve 180–246 arasında değişen bir personelle aşağıdaki hizmetleri gerçekleştirmiştir:
Değerlendirme: Bilindiği gibi büyük emekler sonucu tamamlanan Erzurum demir yolu hattında ilk tren 6 Eylül 1939 yılında şehrimize ulaştı. Bugünkü İstasyon Caddesi bu gelişmenin bir eseridir. Rahmetli Çankaya’da Erzurum Tren Garı’na ulaşan yolun en güzel bir şekle kavuşması için gayret göstermiş.
Subay kıyafeti, polis kıyafeti, asker kıyafeti, din adamı kıyafeti vb. resmi kıyafetler, aynı zamanda o kıyafetlerin ifade ettiği role bürünmeyi de sahiplerine ihtar ettiğinden, resmi kıyafetsiz belediye personelinin resmi kıyafet giymeye mecbur edilmesi, her ne kadar şekli bir yenilik olsa da, memura yakışan tutum ve davranışın oluşmasında, etkisi inkâr edilemez. Acaba belediye personeline standart bir kıyafet mi yoksa yaptıkları işe uygun bir kıyafete mi hazırlanmıştı. Bu resmi kıyafetlerin nasıl bir kıyafet olduğunu öğrenseydik iyi olurdu. Bir Erzurum Belediye Müzesi’nin kurulmamış olması, bugün de hâlâ düşünülmüyor olması, hayıflandığımız konuların arasındadır!
Şu anda İdari Mahkeme’nin kullandığı eski Hükümet Konağı (Valilik) binasının önünün meydan olarak hazırlanması ve merasimlerin burada yapılmaya başlanması da şehrin idari merkezini (şimdi artık değil) göstermesi bakımından önemli bir bilgi notudur.
Çankaya döneminde elektrik şebekesinin yaygınlaştırılması, bazı cadde ve sokakların daha elektrikle aydınlatılma uygulamasının genişleyerek devam ettirilmesi ilerlemeyi-gelişmeyi vurgulaması bakımından önemlidir.
Su şebekesinin yeni su kaynaklarıyla desteklenmesi ve su abonesinin artırılmasının, sokak çeşmelerinden suyunu temin eden Erzurumlu için, evini elektrikle aydınlatmak gibi, evdeki musluğundan su akması da, heyecan verici ve yaşama sevincini artıran gelişmelerdir.
Bu devirdeki en önemli bir diğer gelişme de, Asri Mezarlık’ın inşa edilmesidir. Bu sayede şehrin içindeki, -tabiri caizse her yanı sarmış- mezarlıkların bir kısmı yeni mezarlığa bir kısmı da Dutçu Mezarlığına nakledilmiştir. Asri Mezarlık, tarihi doku hariç, klasik Erzurum’u ortadan kaldıran gelişmelerin arasındadır.
İç turizm kavramı henüz çok bilinmese de, transit yol üzerinde ve Erzurum şehir merkezine en yakın bir yerde bulunan Ilıca ilçesi, sahip olduğu sıcak su rezervleri nedeniyle, Erzurum ahalisince talep edilen bir yer olmuştur. Sıcak su potansiyeli, işletmesi kendisine ait olan Erzurum Belediyesi’ni, Ilıca’daki kapılıca yatırımlarıyla meşgul olmaya mecbur bırakmıştır. Bu dönemde Ilıca’daki kaplıca banyo odalarının üzerine bir de otel yapılarak, konaklama imkânlarının artırılması, belki şehir dışından gelen talepleri de karşılamak amacı güden, fiziki değişimi sağlayan bir faaliyettir.
Bugünkü Dadaş Sineması’nın yerinde bir zamanların yine bir sinema ve tiyatro salonunu olması şehrin sinema ve tiyatro ile erken dönemlerde tanıştığını göstermektedir. Fakat bu solanların hep yanma sonucu yenilenmesi de bazı şüpheli soruları mümkün kılan ilginç bir gelişmedir.
Av. Mesut Çankaya dönemi: İki dönem halinde ve altı yıl süren belediye başkanlığı süresince Çankaya, 426 bin ile 1 Milyon 670 bin TL aralığında bir bütçe ve 180–246 arasında değişen bir personelle aşağıdaki hizmetleri gerçekleştirmiştir:
- İstasyon Caddesinde kısmen genişletme yapılıyor ve bu amaçla dört ev evler istimlak ediliyor.
- Belediye personeli (İtfaiye, tahsildar, bekçi, kolcu, kantarcı, tanzifat memuru, vb.) düzen ve disiplin gayesiyle, resmi elbise giymeye mecbur tutuluyor.
- Hükümet meydanı tanzim edilerek merasim alanı haline getiriliyor.
- Elektrik şebekesi yaygınlaştırılıyor; ayrıca daha fazla cadde ve sokak elektrikle aydınlatılıyor.
- Tazyikli su şebekesi tamamlanarak saniyede 27 litre ilave su şehre getiriliyor ve isteyen herkese su veriliyor.
- Asri Mezarlık inşa ediliyor; cenaze definleri artık bu mezarlıkta yapılmaya başlanıyor.
- Ilıca’daki banyo odalarının üst katları otel olarak inşa ediliyor.
- Yanan sinema ve tiyatro binası inşaatı tamamlanarak Saray Sineması adı altında hizmete açılıyor. (Cumhuriyet Caddesi’nde bulunan bu sinema da yanıyor ve yerine Dadaş Sitesi ve Sineması yapılıyor.)
Değerlendirme: Bilindiği gibi büyük emekler sonucu tamamlanan Erzurum demir yolu hattında ilk tren 6 Eylül 1939 yılında şehrimize ulaştı. Bugünkü İstasyon Caddesi bu gelişmenin bir eseridir. Rahmetli Çankaya’da Erzurum Tren Garı’na ulaşan yolun en güzel bir şekle kavuşması için gayret göstermiş.
Subay kıyafeti, polis kıyafeti, asker kıyafeti, din adamı kıyafeti vb. resmi kıyafetler, aynı zamanda o kıyafetlerin ifade ettiği role bürünmeyi de sahiplerine ihtar ettiğinden, resmi kıyafetsiz belediye personelinin resmi kıyafet giymeye mecbur edilmesi, her ne kadar şekli bir yenilik olsa da, memura yakışan tutum ve davranışın oluşmasında, etkisi inkâr edilemez. Acaba belediye personeline standart bir kıyafet mi yoksa yaptıkları işe uygun bir kıyafete mi hazırlanmıştı. Bu resmi kıyafetlerin nasıl bir kıyafet olduğunu öğrenseydik iyi olurdu. Bir Erzurum Belediye Müzesi’nin kurulmamış olması, bugün de hâlâ düşünülmüyor olması, hayıflandığımız konuların arasındadır!
Şu anda İdari Mahkeme’nin kullandığı eski Hükümet Konağı (Valilik) binasının önünün meydan olarak hazırlanması ve merasimlerin burada yapılmaya başlanması da şehrin idari merkezini (şimdi artık değil) göstermesi bakımından önemli bir bilgi notudur.
Çankaya döneminde elektrik şebekesinin yaygınlaştırılması, bazı cadde ve sokakların daha elektrikle aydınlatılma uygulamasının genişleyerek devam ettirilmesi ilerlemeyi-gelişmeyi vurgulaması bakımından önemlidir.
Su şebekesinin yeni su kaynaklarıyla desteklenmesi ve su abonesinin artırılmasının, sokak çeşmelerinden suyunu temin eden Erzurumlu için, evini elektrikle aydınlatmak gibi, evdeki musluğundan su akması da, heyecan verici ve yaşama sevincini artıran gelişmelerdir.
Bu devirdeki en önemli bir diğer gelişme de, Asri Mezarlık’ın inşa edilmesidir. Bu sayede şehrin içindeki, -tabiri caizse her yanı sarmış- mezarlıkların bir kısmı yeni mezarlığa bir kısmı da Dutçu Mezarlığına nakledilmiştir. Asri Mezarlık, tarihi doku hariç, klasik Erzurum’u ortadan kaldıran gelişmelerin arasındadır.
İç turizm kavramı henüz çok bilinmese de, transit yol üzerinde ve Erzurum şehir merkezine en yakın bir yerde bulunan Ilıca ilçesi, sahip olduğu sıcak su rezervleri nedeniyle, Erzurum ahalisince talep edilen bir yer olmuştur. Sıcak su potansiyeli, işletmesi kendisine ait olan Erzurum Belediyesi’ni, Ilıca’daki kapılıca yatırımlarıyla meşgul olmaya mecbur bırakmıştır. Bu dönemde Ilıca’daki kaplıca banyo odalarının üzerine bir de otel yapılarak, konaklama imkânlarının artırılması, belki şehir dışından gelen talepleri de karşılamak amacı güden, fiziki değişimi sağlayan bir faaliyettir.
Bugünkü Dadaş Sineması’nın yerinde bir zamanların yine bir sinema ve tiyatro salonunu olması şehrin sinema ve tiyatro ile erken dönemlerde tanıştığını göstermektedir. Fakat bu solanların hep yanma sonucu yenilenmesi de bazı şüpheli soruları mümkün kılan ilginç bir gelişmedir.
