İLK KOMÜNİSTLİKLE MÜCADELE DERNEĞİ
Erzurum’da ve Türkiye de komünistlik mücadele için kurulan ilk cemiyet Muhafaza-ı Mukaddesat Cemiyetidir. 1921 yılında Hoca Raif Efendi önderliğinde kurulmuştur.
İLK ÖZEL İLKOKUL
İlde ki ilk özel ilkokul 1989 yılında eğitim-öğretim faaliyetlerine başlayan Özel Güneş Kolejidir. Okulun genel amacı geleceğimizin teminatı olan çocuklarımızı milli, manevi ve ahlaki değerlere sahip, hür düşünceli ve bilgili bireyler olarak yetiştirmektir. Okul aynı zamanda Türkiye’de çapında özel okullar sıralamasında ilk 50’ye girmeyi de başarmıştır.
İLK DİYANET İŞLERİ BAŞKANI
Erzurum’un cumhuriyet döneminde ilk Diyanet İşleri Başkanı Ömer Nasuhi Bilmen olmuştur. Bilmen, 27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra geldiği başkanlıkta 1 yıl kaldıktan sonra emekliye ayrılmıştır. Ömer Nasuhi Bilmen, İslam hukuku üzerine yazdığı eserlerden dolayı ALLAME FAKIH olarak da bilinir. Bilmen, 1971 yılında hayata veda etmiştir.
İLK TEKNİK ÜNİVERSİTE
Erzurum’un ilk teknik üniversitesi 2010 kurulmasına karar verilip 2012 yılında eğitim ve öğretime başlayan Erzurum Teknik Üniversitesi olmuştur. Erzurum Teknik üniveristesinin kurucu rektörü ve aynı zamanda ilk rektörlüğünü de yapan Muammer Yaylalıdır. İlk açılan bölümler matematik, iktisat, işletme, makine mühendisliği, molekür biyoloji ve genetiktir.
İLK MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST VE DADAŞ RÜŞTÜ PAŞA
Birinci Dünya Savaşında Doğu cephesinde mücadele eden daha sonra da Gümrü Savaşlarında tümen komutanlığı da yapan Dadaş Rüştü Paşa, Mustafa Kemal’e suikast girişiminde suçlu bulunarak idam edilmiştir. İdam yıllar içerisinde tartışılmış ve Paşa’nın suçsuz olduğu yönünde yayınlarda yapılmıştır. Hatta Paşa’ya iade-i itibarında yapılması yönünde birçok kişi tarafından teşebbüsler olmuştur.
İLK KURTULUŞ GÜNÜ ŞEHRE GİREN KOMUTAN
12 Mart 1918 tarihinde Erzurum’un düşman işgalinden kurtuluşu sırasında İstanbul kapısından şehre giren ilk komutan Dadaş Rüştü Paşa olmuştur. Dadaş Rüştü Paşa, Harp Okulundan Topçu subayı olarak mezun olmuş, I. Dünya Savaşından 9. Kafkas Tümeni Komutanlığı, Kurtuluş Savaşında ise 3. Kafkas Tümen Komutanlığı görevinde bulunmuştur. Dadaş Rüştü Paşa, bir dönem de Erzurum milletvekilliği de yapmıştır.
İLK ÇOCUKLAR ORDUSU TEŞKİLATI
Kazım Karabekir Paşa’nın bölgeye geldikten sonra yaptığı en önemli çalışmalardan biridir Çocuklar Ordusu Teşkilatı. Paşa, Erzurum Kongresinin çalışmalarının yapıldığı dönem de yani 30 Haziran 1919 tarihinde kongre üyeleri, Amerikan, İngiliz ve Rus Subaylarının da bulunduğu bir anda kararı açıklamış ve ardından da 1 Temmuz gününü Sanayi Gürbüzleri günü ilan etmiştir. Çocuklara mesleki ve ilmi eğitimler verilmiştir. Yapılan faaliyetleri Kazım Karabekir şöyle açıklar: “Şimdiye kadar çocuklar mükemmel bir beden terbiyesi aldıkları gibi sıhhatleri de iyi gelişmişti. Onlara pratik olarak yara sarmak, yaralı taşımak, iyi yemek yemek, sıcak çarpmasına, donmaya karşı tedbirler yapmak gibi şeyler de öğretilmişti. Bunları mektebin bahçesindeki sahnede halka da temsil gibi gösterecek veçhile hazırlatmıştım. ‘Sahneye bilenle bilmeyen müsavi midir?’ diye bir levha da asarak bu hareketleri bir bilmeyen aklıma geldiği gibi yapar sonra da izci kıyafetinde gezen çocuklar hastaya rast gelerek onun etrafında toplanıp doğru bir şekilde yaparlardı. Teşkilatın kuruluş süreci 1 Mayıs 1920 yılında tamamlanmıştır.
İLK MEKTUP YAZMA MERKEZİ
Kazım Karabekir Paşa tarafından Çocuklar Ordusunun teşkilatlandığı 1919-1920 yılları arasında açılmıştır.
İLK AĞAÇ BAYRAMI
Kazım Karabekir Paşa tarafından 1919-1920 yılları arasında ağaç bayramı etkinlikleri düzenlenmiştir.
İLK SİNEMA KÜTÜPHANESİ
Kazım Karabekir Paşa döneminde çevre illerden de toplanan çocuklarda oluşan Çocuklar Ordusu Teşkilatında yer alanlara yönelik sinema kütüphanesi kurulmuştur.
İLK FOTOĞRAFCILIK KURSU
Kazım Karabekir Paşa tarafından Çocuklar Ordusu Teşkilatı bünyesinde yer alan çocuklara yönelik fotoğrafçılık kursları düzenlenmiştir. Bu kurslara ilaveten kuyumculuk eğitimi de verilmiştir.
İLK İDMAN BAYRAMI
Kazım Karabekir 1919 yılında kurduğu Çocuklar Ordusu Teşkilatında yer alan çocuklarla ilk kez idman bayramı ilimizde yapılmıştır. 3 Mayıs 1919’da Erzurum’a gelen ve kısa süre içerisinde ilde ki çocuklarla ilgili çalışmalar yapan Kazım Karabekir, Harbiye Nezaretinden de gerekli izinleri almış ve devletin tam desteğini sağlamıştır. 33 çocukla başlattığı çalışmalarını kısa sürede artıran Paşa, okuma-yazma, terzi ve kunduracılıkla ilgili teknik bilgileri de çocuklara aktarmayı başarmıştır. Çocuklar ordusunda yer alan çocukların programı Osmanlı Güç Derneklerinin aynısı idi ve ordunun marşı ise Türk Yılmaz idi. Bu teşkilat, İtilaf Devletleri’nin bağımsız bir Ermenistan kurulması olanaklarını araştırmak ve Türklerin silahlarını teslim etmelerini sağlamak üzere Erzurum’a gönderdiği Albay Rawlinson’un da dikkatini çekmiş (219) ve İngiltere’ye şu raporu yollamıştır: “Yeteneksiz zannettiğiniz Türklerin en vahşi tanınan Doğudaki çocuklarının nasıl eğitildiğini ve ne yetenek gösterdiklerini benim açıklamam mümkün değildir. Bir uzman gönderiniz, belki faydalanacağınız şeyler vardır. Kazım Karabekir, bunun kendi başarısı olmadığını, Türk çocuğunun doğasında var olan yeteneğin sadece açığa çıkarıldığını, bir program yapılıp çağdaş gelişmeler izlenebilirse, gelişmiş ülkelerin seviyesine çıkılabileceğini ifade etmiştir. Yüksek adamları yetiştirecek, ihtiyacı olan sanat okullarının kurulmasını istemiştir. Çıraklık yöntemiyle yetişen çocukların beden, ruh ve zihin eğitimi olmadığı için sanatlarını kişisel boyuttan toplumsal boyuta taşıyamadıklarını, çocukların 13 yaşından önce ilgi alanlarının belirlenip, ona göre ilgili alana yönlendirilmeleri gerekliydi.”
Erzurum’da ve Türkiye de komünistlik mücadele için kurulan ilk cemiyet Muhafaza-ı Mukaddesat Cemiyetidir. 1921 yılında Hoca Raif Efendi önderliğinde kurulmuştur.
İLK ÖZEL İLKOKUL
İlde ki ilk özel ilkokul 1989 yılında eğitim-öğretim faaliyetlerine başlayan Özel Güneş Kolejidir. Okulun genel amacı geleceğimizin teminatı olan çocuklarımızı milli, manevi ve ahlaki değerlere sahip, hür düşünceli ve bilgili bireyler olarak yetiştirmektir. Okul aynı zamanda Türkiye’de çapında özel okullar sıralamasında ilk 50’ye girmeyi de başarmıştır.
İLK DİYANET İŞLERİ BAŞKANI
Erzurum’un cumhuriyet döneminde ilk Diyanet İşleri Başkanı Ömer Nasuhi Bilmen olmuştur. Bilmen, 27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonra geldiği başkanlıkta 1 yıl kaldıktan sonra emekliye ayrılmıştır. Ömer Nasuhi Bilmen, İslam hukuku üzerine yazdığı eserlerden dolayı ALLAME FAKIH olarak da bilinir. Bilmen, 1971 yılında hayata veda etmiştir.
İLK TEKNİK ÜNİVERSİTE
Erzurum’un ilk teknik üniversitesi 2010 kurulmasına karar verilip 2012 yılında eğitim ve öğretime başlayan Erzurum Teknik Üniversitesi olmuştur. Erzurum Teknik üniveristesinin kurucu rektörü ve aynı zamanda ilk rektörlüğünü de yapan Muammer Yaylalıdır. İlk açılan bölümler matematik, iktisat, işletme, makine mühendisliği, molekür biyoloji ve genetiktir.
İLK MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST VE DADAŞ RÜŞTÜ PAŞA
Birinci Dünya Savaşında Doğu cephesinde mücadele eden daha sonra da Gümrü Savaşlarında tümen komutanlığı da yapan Dadaş Rüştü Paşa, Mustafa Kemal’e suikast girişiminde suçlu bulunarak idam edilmiştir. İdam yıllar içerisinde tartışılmış ve Paşa’nın suçsuz olduğu yönünde yayınlarda yapılmıştır. Hatta Paşa’ya iade-i itibarında yapılması yönünde birçok kişi tarafından teşebbüsler olmuştur.
İLK KURTULUŞ GÜNÜ ŞEHRE GİREN KOMUTAN
12 Mart 1918 tarihinde Erzurum’un düşman işgalinden kurtuluşu sırasında İstanbul kapısından şehre giren ilk komutan Dadaş Rüştü Paşa olmuştur. Dadaş Rüştü Paşa, Harp Okulundan Topçu subayı olarak mezun olmuş, I. Dünya Savaşından 9. Kafkas Tümeni Komutanlığı, Kurtuluş Savaşında ise 3. Kafkas Tümen Komutanlığı görevinde bulunmuştur. Dadaş Rüştü Paşa, bir dönem de Erzurum milletvekilliği de yapmıştır.
İLK ÇOCUKLAR ORDUSU TEŞKİLATI
Kazım Karabekir Paşa’nın bölgeye geldikten sonra yaptığı en önemli çalışmalardan biridir Çocuklar Ordusu Teşkilatı. Paşa, Erzurum Kongresinin çalışmalarının yapıldığı dönem de yani 30 Haziran 1919 tarihinde kongre üyeleri, Amerikan, İngiliz ve Rus Subaylarının da bulunduğu bir anda kararı açıklamış ve ardından da 1 Temmuz gününü Sanayi Gürbüzleri günü ilan etmiştir. Çocuklara mesleki ve ilmi eğitimler verilmiştir. Yapılan faaliyetleri Kazım Karabekir şöyle açıklar: “Şimdiye kadar çocuklar mükemmel bir beden terbiyesi aldıkları gibi sıhhatleri de iyi gelişmişti. Onlara pratik olarak yara sarmak, yaralı taşımak, iyi yemek yemek, sıcak çarpmasına, donmaya karşı tedbirler yapmak gibi şeyler de öğretilmişti. Bunları mektebin bahçesindeki sahnede halka da temsil gibi gösterecek veçhile hazırlatmıştım. ‘Sahneye bilenle bilmeyen müsavi midir?’ diye bir levha da asarak bu hareketleri bir bilmeyen aklıma geldiği gibi yapar sonra da izci kıyafetinde gezen çocuklar hastaya rast gelerek onun etrafında toplanıp doğru bir şekilde yaparlardı. Teşkilatın kuruluş süreci 1 Mayıs 1920 yılında tamamlanmıştır.
İLK MEKTUP YAZMA MERKEZİ
Kazım Karabekir Paşa tarafından Çocuklar Ordusunun teşkilatlandığı 1919-1920 yılları arasında açılmıştır.
İLK AĞAÇ BAYRAMI
Kazım Karabekir Paşa tarafından 1919-1920 yılları arasında ağaç bayramı etkinlikleri düzenlenmiştir.
İLK SİNEMA KÜTÜPHANESİ
Kazım Karabekir Paşa döneminde çevre illerden de toplanan çocuklarda oluşan Çocuklar Ordusu Teşkilatında yer alanlara yönelik sinema kütüphanesi kurulmuştur.
İLK FOTOĞRAFCILIK KURSU
Kazım Karabekir Paşa tarafından Çocuklar Ordusu Teşkilatı bünyesinde yer alan çocuklara yönelik fotoğrafçılık kursları düzenlenmiştir. Bu kurslara ilaveten kuyumculuk eğitimi de verilmiştir.
İLK İDMAN BAYRAMI
Kazım Karabekir 1919 yılında kurduğu Çocuklar Ordusu Teşkilatında yer alan çocuklarla ilk kez idman bayramı ilimizde yapılmıştır. 3 Mayıs 1919’da Erzurum’a gelen ve kısa süre içerisinde ilde ki çocuklarla ilgili çalışmalar yapan Kazım Karabekir, Harbiye Nezaretinden de gerekli izinleri almış ve devletin tam desteğini sağlamıştır. 33 çocukla başlattığı çalışmalarını kısa sürede artıran Paşa, okuma-yazma, terzi ve kunduracılıkla ilgili teknik bilgileri de çocuklara aktarmayı başarmıştır. Çocuklar ordusunda yer alan çocukların programı Osmanlı Güç Derneklerinin aynısı idi ve ordunun marşı ise Türk Yılmaz idi. Bu teşkilat, İtilaf Devletleri’nin bağımsız bir Ermenistan kurulması olanaklarını araştırmak ve Türklerin silahlarını teslim etmelerini sağlamak üzere Erzurum’a gönderdiği Albay Rawlinson’un da dikkatini çekmiş (219) ve İngiltere’ye şu raporu yollamıştır: “Yeteneksiz zannettiğiniz Türklerin en vahşi tanınan Doğudaki çocuklarının nasıl eğitildiğini ve ne yetenek gösterdiklerini benim açıklamam mümkün değildir. Bir uzman gönderiniz, belki faydalanacağınız şeyler vardır. Kazım Karabekir, bunun kendi başarısı olmadığını, Türk çocuğunun doğasında var olan yeteneğin sadece açığa çıkarıldığını, bir program yapılıp çağdaş gelişmeler izlenebilirse, gelişmiş ülkelerin seviyesine çıkılabileceğini ifade etmiştir. Yüksek adamları yetiştirecek, ihtiyacı olan sanat okullarının kurulmasını istemiştir. Çıraklık yöntemiyle yetişen çocukların beden, ruh ve zihin eğitimi olmadığı için sanatlarını kişisel boyuttan toplumsal boyuta taşıyamadıklarını, çocukların 13 yaşından önce ilgi alanlarının belirlenip, ona göre ilgili alana yönlendirilmeleri gerekliydi.”
