VEYSEFENDİ MAHALLESİ
Gönüllere taht kuran şehrin kaderine terk edilmiş mahallesidir Veysefendi ya da Üveys Efendi Mahallesi. Mahalleye ismini veren Üveys Efendi’nin ne zaman buraya geldiği tam olarak tespit edilememiştir. Yıllarca mahallede kalan Efendinin nüfusu artmış ve mahalleye onun ismi verilerek günümüze kadar gelmiştir. Mahalle Tebrizkapının yukarısında Taşmescit ve Mahallebaşı arasındadır. Mahalle en eski yerleşim yerlerinden birisi olup kooperatifleşmenin girmediği mahaldir. Eski evlerin çoğunlukla olduğu mahallede ikamet edilen evler ayakta durabilmeyi başarmışken diğerleri boş ve harap bir haldedir. Mahallede yer alan tarihi binalar da yıkılarak yerine yenileri yapılmıştır. Son dönemlerde mahallenin bulunduğu yerdeki evlerin yıkılarak yerine TOKİ’nin konut yapacağı bilinmekle birlikte henüz bir çalışma yoktur. Binalar yapılırsa mahallede resmi kurumlar dışında eski bir yapı kalmayacaktır. Mahalle aralarında çocuklar kaybolacak onlarda binalar arasındaki hücrelerine gidecektir. Yeni yapıların yapılmasına üzülelim mi sevinelim mi artık anlayamadık? Neden bizde yeni yapılırken eski tamamen yerinden sökülüp atılır. Veysefendide halen daha mahalle kültüründen izlere rastlamak şu an mümkün; ama yarın için buna kimse garanti veremez. Mahalledeki evlerin hemen hemen hepsi eski tip evler olup, sağlıklı oturmaya elverişli değildir. Evlerin genelde iki odalıdır. Veysefendi Mahallesinde en önemli mekânlardan birisi tepe mezarlık adı verilen alandır.
YEĞEN AĞA MAHALLESİ
Erzurum’un en nadide mahallelerinden birisi olan Yeğen Ağa tarihi dokusunun kaybetmeyen mahallelerimizden birisidir. Özellikle Yeğen Ağa camisinden Karanlık Kümbetin bitişine kadar alan görülmeye değer tarihi evlerle doludur. Bu durum hayretle karşılanacak; ama orası sanki Erzurum olmuş diğerleri ise gurbet. Özellikle o alan koruma altına alınmalı hatta taşıt trafiğine de kapatılmalıdır. Böylelikle düşler sokağı gibi bir yerimiz olur karşılıklı iş yerleri de açılarak güzel bir mekâna dönüştürülebilir. Yeğen Ağa Mahallesi’nin sınırları bu gün Üç Kardeşler Pasajının yanındaki Zabıta Karakolu’ndan başlayıp Gümrük Hamamı’nın karşısından Yeğen Ağa camisinin yanından Karanlık Kümbete kadar olan alanı içine alacak kadar geniştir. Cirit Sok, Balyoz, Bakırcı Çıkmazı, Zafer Çıkmazı, Nene Hatun Caddesi, Gülahmet Caddesi, Gölbaşı Caddesi, Sakarya Caddesi Yeğen Ağa’daki önemli mekânlardan bazılarıdır. Yeğen Ağa camisinin yapımını üstlenen Ahmet adındaki zat caminin yapımına başlar ve cami duvarları hızla yükselir. Caminin bitimine doğru Ahmet Efendi maddi olarak zorluk çeker ve etraftan borç para istemeye başlar. Hiç kimse Ahmet Efendi’ye borç para vermeye yanaşmaz. Bu durumu bilen ağa lakaplı dervişten başka. Derviş Ağa, Ahmet Efendiye borç para verir, böylelikle cami biter. Ahmet Efendi bir süre sonra borcunu ödemeye Derviş Ağa’nın evine gider. Derviş Ağa bu parayı ben sana yeğenimsin diye verdim der. Ondan sonrada cami ağa-yeğen parası ile yapıldığından ismi de Yeğen Ağa Camisi olarak anılmaya başlanmıştır.
YONCALIK MAHALLESİ
Erzurum’da şehirleşmenin ilk başladığı askeri kışlanın olduğu mekândır Yoncalık. Eski hükümet konağından yukarı Yenikapı Çarşısı’nın ve arkasındaki Aliravi kışlasının yıkılarak bu caddenin şimdiki İller Bankası’nın yukarısında Karayolları Bölge Müdürlüğüne ulaşması ile şehirde ilk şehirleşme başlamış ve bundan payına düşeni almıştır Yoncalık. Eskinin otobüs durağı Mahallebaşı iken bugün bu özelliği Yoncalık Mahallesi almıştır. Yonca baklagillerden, başak durumundaki çiçekleri kırmızı veya mor renkli, hayvanlara yem olarak yetiştirilen çay bitkilerinin genel adıdır. Yoncalık ise yonca tarlasına verilen addır. Bu tanımdan yola çıkarak Yoncalık Mahallesi’nin isminin de buradan geldiği söylenebilir. Şehrin dışında kaldığı için insanımız buraya yonca toplamaya gelir hayvanlarını beslermiş. Zamanla şehir gelişmeye başlayınca tarlalar iskâna açılmış ve geriye ise ismi kalmıştır. Türklerin yetiştirdiği bitkininde yonca olması mahallenin isminin tesadüfi koyulmadığını gösterir. Mahalle, Cennetzade ismiyle de anılır. Mahalle aşağı ve yukarı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Aşağı kısımda yer alan en önemli yapı Cennetzade camisidir.
Gönüllere taht kuran şehrin kaderine terk edilmiş mahallesidir Veysefendi ya da Üveys Efendi Mahallesi. Mahalleye ismini veren Üveys Efendi’nin ne zaman buraya geldiği tam olarak tespit edilememiştir. Yıllarca mahallede kalan Efendinin nüfusu artmış ve mahalleye onun ismi verilerek günümüze kadar gelmiştir. Mahalle Tebrizkapının yukarısında Taşmescit ve Mahallebaşı arasındadır. Mahalle en eski yerleşim yerlerinden birisi olup kooperatifleşmenin girmediği mahaldir. Eski evlerin çoğunlukla olduğu mahallede ikamet edilen evler ayakta durabilmeyi başarmışken diğerleri boş ve harap bir haldedir. Mahallede yer alan tarihi binalar da yıkılarak yerine yenileri yapılmıştır. Son dönemlerde mahallenin bulunduğu yerdeki evlerin yıkılarak yerine TOKİ’nin konut yapacağı bilinmekle birlikte henüz bir çalışma yoktur. Binalar yapılırsa mahallede resmi kurumlar dışında eski bir yapı kalmayacaktır. Mahalle aralarında çocuklar kaybolacak onlarda binalar arasındaki hücrelerine gidecektir. Yeni yapıların yapılmasına üzülelim mi sevinelim mi artık anlayamadık? Neden bizde yeni yapılırken eski tamamen yerinden sökülüp atılır. Veysefendide halen daha mahalle kültüründen izlere rastlamak şu an mümkün; ama yarın için buna kimse garanti veremez. Mahalledeki evlerin hemen hemen hepsi eski tip evler olup, sağlıklı oturmaya elverişli değildir. Evlerin genelde iki odalıdır. Veysefendi Mahallesinde en önemli mekânlardan birisi tepe mezarlık adı verilen alandır.
YEĞEN AĞA MAHALLESİ
Erzurum’un en nadide mahallelerinden birisi olan Yeğen Ağa tarihi dokusunun kaybetmeyen mahallelerimizden birisidir. Özellikle Yeğen Ağa camisinden Karanlık Kümbetin bitişine kadar alan görülmeye değer tarihi evlerle doludur. Bu durum hayretle karşılanacak; ama orası sanki Erzurum olmuş diğerleri ise gurbet. Özellikle o alan koruma altına alınmalı hatta taşıt trafiğine de kapatılmalıdır. Böylelikle düşler sokağı gibi bir yerimiz olur karşılıklı iş yerleri de açılarak güzel bir mekâna dönüştürülebilir. Yeğen Ağa Mahallesi’nin sınırları bu gün Üç Kardeşler Pasajının yanındaki Zabıta Karakolu’ndan başlayıp Gümrük Hamamı’nın karşısından Yeğen Ağa camisinin yanından Karanlık Kümbete kadar olan alanı içine alacak kadar geniştir. Cirit Sok, Balyoz, Bakırcı Çıkmazı, Zafer Çıkmazı, Nene Hatun Caddesi, Gülahmet Caddesi, Gölbaşı Caddesi, Sakarya Caddesi Yeğen Ağa’daki önemli mekânlardan bazılarıdır. Yeğen Ağa camisinin yapımını üstlenen Ahmet adındaki zat caminin yapımına başlar ve cami duvarları hızla yükselir. Caminin bitimine doğru Ahmet Efendi maddi olarak zorluk çeker ve etraftan borç para istemeye başlar. Hiç kimse Ahmet Efendi’ye borç para vermeye yanaşmaz. Bu durumu bilen ağa lakaplı dervişten başka. Derviş Ağa, Ahmet Efendiye borç para verir, böylelikle cami biter. Ahmet Efendi bir süre sonra borcunu ödemeye Derviş Ağa’nın evine gider. Derviş Ağa bu parayı ben sana yeğenimsin diye verdim der. Ondan sonrada cami ağa-yeğen parası ile yapıldığından ismi de Yeğen Ağa Camisi olarak anılmaya başlanmıştır.
YONCALIK MAHALLESİ
Erzurum’da şehirleşmenin ilk başladığı askeri kışlanın olduğu mekândır Yoncalık. Eski hükümet konağından yukarı Yenikapı Çarşısı’nın ve arkasındaki Aliravi kışlasının yıkılarak bu caddenin şimdiki İller Bankası’nın yukarısında Karayolları Bölge Müdürlüğüne ulaşması ile şehirde ilk şehirleşme başlamış ve bundan payına düşeni almıştır Yoncalık. Eskinin otobüs durağı Mahallebaşı iken bugün bu özelliği Yoncalık Mahallesi almıştır. Yonca baklagillerden, başak durumundaki çiçekleri kırmızı veya mor renkli, hayvanlara yem olarak yetiştirilen çay bitkilerinin genel adıdır. Yoncalık ise yonca tarlasına verilen addır. Bu tanımdan yola çıkarak Yoncalık Mahallesi’nin isminin de buradan geldiği söylenebilir. Şehrin dışında kaldığı için insanımız buraya yonca toplamaya gelir hayvanlarını beslermiş. Zamanla şehir gelişmeye başlayınca tarlalar iskâna açılmış ve geriye ise ismi kalmıştır. Türklerin yetiştirdiği bitkininde yonca olması mahallenin isminin tesadüfi koyulmadığını gösterir. Mahalle, Cennetzade ismiyle de anılır. Mahalle aşağı ve yukarı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Aşağı kısımda yer alan en önemli yapı Cennetzade camisidir.
