Bu hafta yine şehrimizi tanımaya devam ediyoruz. Seri bittiğinde elimizde mini bir Erzurum Sözlüğü olacaktır.
Demir Tatlısı
Erzurum’a kültürüne has bir tür tatlı.
Yapılışı:
Yumurta ve yoğurt çırpılır. Un ve kabartma tozunu ilave edilir. Derin bir tavaya demirin üstünü geçecek kadar sıvıyağ koyulur. Yağ oldukça kızdırılır. Demir yağın içinde bırakılır. Eğer demir yeterince kızgın olmazsa hamur demir kalıba yapışır ve çıkmaz.Yağın içinde ısınan demir kalıp seri bir şekilde çıkarıp hamura batırılır. Ama kalıbın üst kısmına kesinlikle hamur gelmemelidir. Anında kalıp tekrar ocaktaki yağın içine koyup kalıp sapından sallanılır. Sap oynak olduğu için rahat sallanacaktır. Kalıpta şeklini alan hamur kendini yağa bırakacaktır, el kevgiri yardımıyla iki tarafını çevirerek kızartıp kağıt havlu üzerine çıkartılır. Hamur bitene kadar bu işleme tek tek devam edilir. Bir tencerede (tencerenin büyüklüğüne bağlı olarak) birden fazla tatlı kızartabilirsiniz. Daha önceden hazırlanıp soğuyan şuruba batırıp servis yapabilirsiniz.
Den Çorbası: Yarma önceden haşlanır. Ayrı bir tencerede un, yumurta ve 1 çay bardağı su pütürsüz olana kadar karıştırılır. Üzerine kemik suyu ilave edilir. Haşlanmış yarma karıştırılarak eklenir. Ayrı bir tavada ince doğranmış soğan 1 yemek kaşığı yağda pembeleştirilir. Yoğurt nane ve limon suyu eklenir, iyice karıştırılır ve kaynayan çorbaya ilave edilir. Tuz karabiber ile tatlandırılır. 2 yemek kaşığı tereyağı ile kırmızıbiber kızdırılır ve çorbanın üzerine dökülerek servis edilir.
Densiz
Saygısız münasebetsiz anlamlarına gelir.
Derviş İbrahim Ağa Camii
Erzurum Tahtacılar Caddesi, Derviş Ağa Mahallesi’nde bulunan bu camiyi 1717 yılında Hacı Derviş İbrahim Ağa 1736 yılında yaptırmıştır. Daha sonra 1845 yılında Müderris Hacı Müştak tarafından onarılmıştır. Caminin avlusunda Hacı Derviş İbrahim Ağa’nın türbesi bulunmaktadır. Bu türbe dört taş sütunun taşıdığı küçük bir kubbe ile örtülüdür.
Devamsız
İşe yaramaz anlamına gelir.
Dıbız
Tüysüz, kel, dazlak kafa anlamlarına gelir.
Dığa
Hakaret olarak çocuk anlamına gelir.
Dıldılık
İnce elbise anlamına gelir.
Dıllo
Külhabeyi, serseri anlamlarına gelir.
Dımbıltı
Davul, def, darbuka gibi vurgular çalgılar için kullanılır.
Dınaz
Alaya alma anlamına gelir.
Dındıklama
Çok ağır iş yapmak anlamına gelir.
Dıngıl Mıngıl
Karma karışık anlamına gelir.
Dıngılım Usul
Yerine oturmamış oynak anlamında kullanılır.
Dıravanci
Aç gözlü, dilenci yaradılışlı anlamında kullanılır.
Dırçik Atmak
Hoplaya zıplaya yürümek anlamına gelir
Dıreş
Uzun boylu anlamına gelir.
Dırlamak
Gereksiz yere konuşmak anlamına gelir.
Dızdığın Dızdığı
Birkaç uzak göbekten akraba anlamına gelir.
Dızdız
Çok ağlayan çocuk anlamına gelir.
Dızınan
Iri kıyım, iri yapılı anlamına gelir.
Dibek
Öğütme aracı anlamına gelir.
Diya
işte şurada
Dörtgüllü Çeşmesi
ıÜüMurat Paşa Mahallesi, Saray Bosna Caddesi üzerindedir. Erzurum’da çeşitli dönemler valilik yapan İbrahim Paşa, Erzurum’da İbrahim Paşa Camii’ni, Medresesini ve Yazıcızâde Çeşmesi’ni yaptırmıştır, ayrıca Zeynel Camii’nin de onarımını gerçekleştirmiştir. Erzurum’da günümüze ulaşabilen dört yüzlü tek çeşmedir. Bu yönü ile İstanbul’daki sebilleri ve meydan çeşmelerini hatırlatmaktadır. Çeşmenin dört yüzünde birer sivri kemerli niş ve birer lüle bulunmaktadır
Dummak
Suya dalmak anlamına gelir.
Duz
Tuz demektir.
Düllük
Çocuk düdüğü demektir.
Dümsük
Yumruk demektir.
Dürüm
Açık ekmekle yapılan sandöviç anlamına gelir.
Ecik-Ücük
Kasık demektir.
Efilefil
Rüzgarın serin serin esmesine denir.
Eke
Çok bilmiş demektir.
Ekşili Dolma
Üzüm yapraklarına karışımlı et sarılan bu dolmanın etine biraz ekşi pestil katılarak doldurulur. Ekşili dolma, diğer dolmalara nazaran uzun ve büyükçe olduğundan “iri dolma” diye de anılır.
Elebele
Şöyle böyle demektir.
Emi
Amca anlamına gelir.
Endek Döndek
Evirip çevirmek anlamına gelir.
Enek
Sapanın toprağı yaran kısmına denir.
Enik
Köpek yavrusuna denir.
Demir Tatlısı
Erzurum’a kültürüne has bir tür tatlı.
Yapılışı:
Yumurta ve yoğurt çırpılır. Un ve kabartma tozunu ilave edilir. Derin bir tavaya demirin üstünü geçecek kadar sıvıyağ koyulur. Yağ oldukça kızdırılır. Demir yağın içinde bırakılır. Eğer demir yeterince kızgın olmazsa hamur demir kalıba yapışır ve çıkmaz.Yağın içinde ısınan demir kalıp seri bir şekilde çıkarıp hamura batırılır. Ama kalıbın üst kısmına kesinlikle hamur gelmemelidir. Anında kalıp tekrar ocaktaki yağın içine koyup kalıp sapından sallanılır. Sap oynak olduğu için rahat sallanacaktır. Kalıpta şeklini alan hamur kendini yağa bırakacaktır, el kevgiri yardımıyla iki tarafını çevirerek kızartıp kağıt havlu üzerine çıkartılır. Hamur bitene kadar bu işleme tek tek devam edilir. Bir tencerede (tencerenin büyüklüğüne bağlı olarak) birden fazla tatlı kızartabilirsiniz. Daha önceden hazırlanıp soğuyan şuruba batırıp servis yapabilirsiniz.
Den Çorbası: Yarma önceden haşlanır. Ayrı bir tencerede un, yumurta ve 1 çay bardağı su pütürsüz olana kadar karıştırılır. Üzerine kemik suyu ilave edilir. Haşlanmış yarma karıştırılarak eklenir. Ayrı bir tavada ince doğranmış soğan 1 yemek kaşığı yağda pembeleştirilir. Yoğurt nane ve limon suyu eklenir, iyice karıştırılır ve kaynayan çorbaya ilave edilir. Tuz karabiber ile tatlandırılır. 2 yemek kaşığı tereyağı ile kırmızıbiber kızdırılır ve çorbanın üzerine dökülerek servis edilir.
Densiz
Saygısız münasebetsiz anlamlarına gelir.
Derviş İbrahim Ağa Camii
Erzurum Tahtacılar Caddesi, Derviş Ağa Mahallesi’nde bulunan bu camiyi 1717 yılında Hacı Derviş İbrahim Ağa 1736 yılında yaptırmıştır. Daha sonra 1845 yılında Müderris Hacı Müştak tarafından onarılmıştır. Caminin avlusunda Hacı Derviş İbrahim Ağa’nın türbesi bulunmaktadır. Bu türbe dört taş sütunun taşıdığı küçük bir kubbe ile örtülüdür.
Devamsız
İşe yaramaz anlamına gelir.
Dıbız
Tüysüz, kel, dazlak kafa anlamlarına gelir.
Dığa
Hakaret olarak çocuk anlamına gelir.
Dıldılık
İnce elbise anlamına gelir.
Dıllo
Külhabeyi, serseri anlamlarına gelir.
Dımbıltı
Davul, def, darbuka gibi vurgular çalgılar için kullanılır.
Dınaz
Alaya alma anlamına gelir.
Dındıklama
Çok ağır iş yapmak anlamına gelir.
Dıngıl Mıngıl
Karma karışık anlamına gelir.
Dıngılım Usul
Yerine oturmamış oynak anlamında kullanılır.
Dıravanci
Aç gözlü, dilenci yaradılışlı anlamında kullanılır.
Dırçik Atmak
Hoplaya zıplaya yürümek anlamına gelir
Dıreş
Uzun boylu anlamına gelir.
Dırlamak
Gereksiz yere konuşmak anlamına gelir.
Dızdığın Dızdığı
Birkaç uzak göbekten akraba anlamına gelir.
Dızdız
Çok ağlayan çocuk anlamına gelir.
Dızınan
Iri kıyım, iri yapılı anlamına gelir.
Dibek
Öğütme aracı anlamına gelir.
Diya
işte şurada
Dörtgüllü Çeşmesi
ıÜüMurat Paşa Mahallesi, Saray Bosna Caddesi üzerindedir. Erzurum’da çeşitli dönemler valilik yapan İbrahim Paşa, Erzurum’da İbrahim Paşa Camii’ni, Medresesini ve Yazıcızâde Çeşmesi’ni yaptırmıştır, ayrıca Zeynel Camii’nin de onarımını gerçekleştirmiştir. Erzurum’da günümüze ulaşabilen dört yüzlü tek çeşmedir. Bu yönü ile İstanbul’daki sebilleri ve meydan çeşmelerini hatırlatmaktadır. Çeşmenin dört yüzünde birer sivri kemerli niş ve birer lüle bulunmaktadır
Dummak
Suya dalmak anlamına gelir.
Duz
Tuz demektir.
Düllük
Çocuk düdüğü demektir.
Dümsük
Yumruk demektir.
Dürüm
Açık ekmekle yapılan sandöviç anlamına gelir.
Ecik-Ücük
Kasık demektir.
Efilefil
Rüzgarın serin serin esmesine denir.
Eke
Çok bilmiş demektir.
Ekşili Dolma
Üzüm yapraklarına karışımlı et sarılan bu dolmanın etine biraz ekşi pestil katılarak doldurulur. Ekşili dolma, diğer dolmalara nazaran uzun ve büyükçe olduğundan “iri dolma” diye de anılır.
Elebele
Şöyle böyle demektir.
Emi
Amca anlamına gelir.
Endek Döndek
Evirip çevirmek anlamına gelir.
Enek
Sapanın toprağı yaran kısmına denir.
Enik
Köpek yavrusuna denir.
