Erzbox Erzurum Büyükşehir Belediyesi’nin tarihi doku bölgesinde açtığı bir ‘kafe!’ imiş. Önce şu ‘kafe’ ne demekti, hatırlayalım? Kısaca herkese açık oturma mekânı. "Kafe" kelimesine Türkçe karşılık olarak kahvehane veya kıraathane kullanılabilir. Ama aşağılık kompleksi buna izin vermez. İlla kafe olacak. Sözcük Fransızca. Bari sözcüğün tam olarak doğru şeklini yazın: Cafe. Manası: Kahve. Eğer "kafe" kelimesinin modern anlamına daha yakın bir Türkçe karşılık aranıyorsa, çay evi veya kahve evi gibi ifadeler de kullanılabilir.
Ama hayır, illa ecnebi olacağız. Bir Avrupalı Erzbox’un önünden geçerken sadece milli kimliği kayıp Batı kültürüne hayran bir şehir ve mekân görüyor. Yani taklit seviyesini aşamamış, medeniyet üretemeyen insanların şehri. Oysa yabancı insanların gezmek ve görmek istedikleri daima yerli ve milli göstergelerdir.
Kaç kez yazdım, mesela, şarküterinin aslı da Fransızca. Kısaca ‘domuz kasabı’ demek. Fransa'da "şarküteri" (charcuterie) kelimesi hala orijinal anlamına oldukça yakın bir şekilde kullanılmaktadır. "Charcuterie," domuz etinden yapılan ürünlerin (örneğin jambon, sosis, salam, gibi) satıldığı yer anlamına gelir. Kelimenin kökeni Latince "caro" (et) ve "coctus" (pişirilmiş) kelimelerinin birleşiminden geliyor. Başlangıçta domuz etinin işlenmesi ve satışıyla ilişkiliydi. Fransa'da "charcuterie" sadece domuz ürünleriyle sınırlı değil; aynı zamanda tavuk, hindi, sığır gibi diğer etlerden yapılmış çeşitli işlenmiş ürünler de satılmaktadır. Ancak geleneksel olarak domuz eti bu tür ürünlerin büyük bir kısmını oluşturmaktadır.
Türkiye'de ise "şarküteri" sözcüğü zamanla bu dar anlamını yitirip daha geniş bir yelpazede işlenmiş et ürünleri, peynir, zeytin, soslar gibi çeşitli gıda maddelerinin satıldığı yer anlamına kullanılmaktadır, fakat bir Avrupalı Erzurum çarşılarını dolaşırken gözüne bir şarküteri tabelası iliştiğinde aklına ilk gelen: Domuz kasabıdır.
Bugün olmuş muhafazakâr, dindar, milliyetçi Erzurum’da şarküteri sözcüğü tabelaları işgal etmeye devam ediyor. Birisine izah ettim, dedi ki ‘belediye yaptığımız iş için bu ismi kullanmamızı zorunlu görüyor, yoksa ruhsat vermiyor!’
Şarküterinin bir namusu var: Domuz Kasabı… Erzbox ne? Hiç, hepten uydurma, hiçbir dünya dilinde böyle bir kelime yok. Ne kadar da çirkin bir uydurma; Erzbox!
Haberini Pusula ’da okudum. Büyükşehir’in A takımı tek tek mikrofona teşrif etmiş ve Erzurum’un, Turizm Başkenti olarak, Erzbox’larla üretim ve istihdamı nasıl artacak orası belli değil, fakat Erzbox’larla, cümle ecnebiler, bala üşüşen sinekler gibi Erzbox 1, Erzbox 2’ gibi ‘kafe’leri doldurup, Erzurum’un ünlü dondurması Erzdom, Erzurum’un ünlü tandır ketesi Erzket ve çok daha ünlü lavaşı (Erzlav) ve küflü peyniri (Erzküf) ile kahvaltıda çığır açacak; velhasıl Erzbox’la başlayan yeni dalga ile Erzdaş’lılar olarak, acayip turizm gelirleri elde edeceğiz.
