IV. Mehmet'in ilk yıllarında devlet yönetimi, Büyük Valide Kösem Sultan ile annesi Turhan Sultan'ın elinde kaldı. Avcı Mehmet olarak tanınan IV. Mehmet döneminde Tarhuncu Ahmet Paşa ve Köprülüler döneme damgalarını vurdular. Bu dönemde Venedik ile ilişkiler bozulmuş, Girit Adası 1645’te Sultan Birinci İbrahim zamanında kuşatılmıştı. Girit Adası, Fazıl Ahmet Paşa tarafından ancak 1669 yılında fethedilebilmiştir. Girit Adasının uzun yıllar sonunda alınması Osmanlı devletinin denizlerdeki zayıfladığını göstermesi açısından önemlidir. Zira Osmanlı devleti kadırgadan kalyona geçişi zamanında yapamamıştır. Döneminde Avusturya ile savaş, Erdel Beyi Rakoçi'nin isyanı ile başladı. Savaşlara Köprülü Fazıl Ahmet Paşa döneminde imzalanan Vasvar Antlaşması ile son verildi. 1664'te yapılan Vasvar Antlaşması’na göre;
- Uyvar ve Nevigrad kaleleri Osmanlı da, Zerinvar Avusturya'da kalacak,
- Erdel Osmanlıların olacak, Avusturya Osmanlıların atadığı beyi tanıyacak. Avusturya, Erdel işlerine karışmayacak,
- Avusturya Osmanlı Devleti’ne 200.000 kuruş savaş tazminatı ödeyecek.
UNUTMAYALIM: Osmanlı Devletinin Avusturya’dan son toprak kazandığı ve savaş tazminatı aldığı Antlaşma Vasvar Antlaşması’dır. Avusturya karşısında üstünlüğümüzü kabul ettirdiğimiz son antlaşma yine Vasvar Antlaşmasıdır. Osmanlı Devletinin bu dönemde Viyana üzerine sefer düzenlemesinin temel sebepleri şunlardır:
- Orta Macaristan'da siyasi etkisini artırmak, Macar halkını zorla Katolik yapmak isteyen Avusturya’ya karşı Orta Macaristan'ın Protestan halkı buna karşı çıkarak İmre Tökeli liderliğinde Osmanlı Devleti'nden yardım istemesi,
- Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın şöhret kazanma isteği.
I. Süleyman döneminde kuşatılan; âmâ gerekli hazırlıklar yapılmadığı için alınamayan Viyana, ikinci kez de alınamamıştır. Bunun temel nedenleri ise şunlardır: Kırım Han’ının Alman ve Lehistan askerlerinin Tuna’yı geçmesine engel olamayışı, şehrin güçlü surlara sahip olması, Osmanlı devletinin ağır topları kuşatmaya götürmemesi, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın taktik hataları, Avrupa Devletlerinin Viyana’ya yardıma gelmeleridir.
Osmanlı Devletinin dönüm noktalarından biri olan II. Viyana bozgunu içerde ve dışarıda birçok sonucu da beraberinde getirmiştir. İşte, II. Viyana bozgununun sonuçları
1) Osmanlı Devletine karşı Avrupa da kutsal ittifak kuruldu,
2) Merzifonlu Kara Mustafa Paşa suçlu bulunarak idam edildi,
3) Osmanlı Devletinin batı karşısındaki ilerleyişi sona erdi.
DİKKAT: Osmanlı Devleti’ne karşı Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta ve Rusya devletlerinin oluşturduğu “Kutsal İttifak” kuruldu IV. Mehmet döneminde Lehistan’ın Ukrayna Kazaklarına saldırması üzerine Lehistan üzerine sefere çıkılmış ve savaşlar sonunda Bucaş Antlaşması imzalanmıştır. Osmanlı Devletinin batı en geniş sınırlara ulaştığı antlaşma Buçaş Antlaşmasıdır. 1672 Osmanlı Devletinin Avrupa da toprak kazandığı son antlaşmada Bucaş Antlaşmasıdır. IV. Mehmet’in ölümünden sonra II. Süleyman, II. Ahmet ve II. Mustafa tahtta geçmişlerdir.
II. Süleyman döneminde sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa, Avusturya ile savaşlara devam etmiştir. Fazıl Mustafa Paşa, Osmanlı Devletinin aldığı Salankamen bozgunu sırasında şehit olmuştur. II. Mustafa döneminde ise Avusturya karşısında Zenta yenilgisi alınmıştır.1697 II. Mustafa dönemine damgasını vuran ise 1683 yılından 1699 yılına kadar devam eden savaşları sona erdiren Karlofça Antlaşmasıdır. Osmanlı Devletinin toprak kaybettiği ilk antlaşma olan Karlofça Antlaşması İngiltere ve Hollanda’nın arabuluculuğu ile Avusturya, Venedik, Lehistan ve Osmanlı Devleti arasında imzalanmıştır. Rusya ile daha sonra İstanbul Antlaşması imzalandı.Karlofça Antlaşmasının maddeleri
- Ukrayna ve Podolya Lehistan’a,
- Temeşvar dışında, bütün Macaristan ve Erdel, Avusturya’ya,
- Mora ve Dalmaçya kıyıları ise Venedik’e verilecekti.
ÇOK ÖNEMLİ BİLGİ: Rusya ile imzalanan İstanbul Antlaşması ile Ruslar Azak kalesini alarak Karadeniz’in güneyine inmek için avantaj elde etmişlerdir. IV. Mehmet döneminde ki en önemli olay Vaka’y-ı Vakvakiye yani Çınar Vakasıdır. Sultan Ahmet Meydanında 30 yakın devlet adamının asılması olayıdır.
