Erzurum'un Taş Bekçileri

Yaklaşık 3,5 yıldır İzmir’de yaşayan bir Erzurumlu olarak birkaç gün önce kıymetli dostum Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu’dan dinledim; Sayın Erzurum Valimiz Mustafa Çiftçi’nin Erzurum Tabyalarını ziyaret ettiğini ve tabyalara karşı oldukça ilgili olduğunu. Acizane tabyalara yıllarca emek veren biri olarak çok mutlu oldum.

Bilmeyenler için kısaca belirtmek gerekirse Erzurum Tabyaları, Osmanlı İmparatorluğu döneminde savunma amaçlı inşa edilen önemli askeri yapılar arasında yer alır. Erzurum’a yapılabilecek olası Rus saldırılarına karşı Kuzeyden güney doğuya bir yay şeklinde üç sıra halinde inşa edilmiş içerisinde halkın olmadığı kalelerdir.

Sadece şehrin değil, İstanbul’a yani payitahta giden yollar üzerindeki en önemli kilit noktası olan Erzurum’u ve dolayısıyla payitahtı koruma amaçlı yapılmış döneminin güzide mühendislik eserleridir. Yıllar içerisinde silah teknolojisi ve havacılığın gelişmesi ile askeri önemlerini yitirmiş olsalar da çeşitli uyarlamalar ile tekrar kullanılabilecek ecdad emanetleridir.

Günümüzde bu tarihi yapıların korunması ve tekrar kullanılabilir hale getirilmesi, kültürel ve turistik değerlerini artırabilir. Yıllarca tabyaların gündeme gelmesi için acizane emek vermiş bir Erzurumlu olarak Erzurum Tabyalarını günümüze uyarlamak ve tekrar kullanılabilir hale getirmek için yapılabilecekler hakkında önerilerim şunlardır;
 
Müze ve Sergi Alanları
Tabyalar, Erzurum'un tarihini ve askeri geçmişini anlatan müzeler olarak kullanılabilir. Özellikle yapılara interaktif sergiler ve dijital teknolojiler kullanılarak tarih canlandırılabilir. Bunun için özellikle Mecidiye, Sivişli, Büyük Kiremitlik, Aziziye 3 ve Uzun Ahmet Tabyaları oldukça uygundur.

Sanat ve Kültür Merkezi
Tabyalar, sanat galerileri, konser salonları ve tiyatro sahneleri gibi kültürel etkinlikler için mekan olarak düzenlenebilir. Böylelikle yerel sanatçılar ve kültürel organizasyonlar için bir merkez haline gelebilir. Özellikle Büyük Kiremitlik Tabya bu iş için oldukça uygundur.

Turistik Tesisler
Tabyalar, otel, restoran veya kafeterya gibi turistik tesislere dönüştürülebilir. Bu tür bir kullanım, tarihi yapının korunmasını sağlarken, aynı zamanda turizm açısından cazip bir hale getirilmesini sağlar. Sivişli, Büyük (Batı) ve Küçük (Doğu) Palandöken Tabyaları bu uygulamalar için oldukça uygundur.

Eğitim ve Atölye Alanları
Tabyalar, tarih, sanat ve zanaat üzerine eğitim programları ve atölyeler için kullanılabilir. Tarihi atmosfer, katılımcılara ilham verebilir ve öğrenme deneyimini zenginleştirebilir. Uzun Ahmet, Sivişli, Ağzı Açık, Toparlak Tabyalar bu uygulama için biçilmiş kaftandır.

Etkinlik Alanları
Açık hava etkinlikleri, festivaller, tarih canlandırmaları veya fuarlar gibi büyük ölçekli etkinlikler için kullanılabilir. Tabyaların geniş alanları, bu tür etkinliklere ev sahipliği yapmaya elverişlidir. Uzun Ahmet, Sivişli, Çobandede Tabyaları tam olarak bu etkinlikler için uygundur.
Doğa ve Yürüyüş Parkurları Zafer ve İnanç Yolu yürüyüş güzergahları bu iş için yapılmıştır.
Tabyaların etrafındaki alanlar, yürüyüş parkurları, doğa gözlem alanları ve dinlenme yerleri olarak düzenlenebilir. Bu sayede, doğa severler ve yürüyüş tutkunları için cazip bir mekan haline getirilebilir.
 
Restorasyon ve Koruma Çalışmaları
Tabyaların orijinal mimarisi korunarak restore edilmesi, tarihi dokuya zarar vermeden modern kullanımlara uygun hale getirilmesi önemlidir. Bu süreçte, sürdürülebilir, yapılış doğasına uygun malzemeler ve teknikler kullanılmalıdır.

Yerel Ekonomiye Katkı
Yerel el sanatları ürünlerinin satışının yapıldığı alanlar oluşturulabilir. Bu sayede, yerel ekonomiye katkı sağlanabilir ve ziyaretçilere bölgeye özgü hediyelik eşyalar sunulabilir. Aziziye 1, Aziziye 3, Büyük Kiremitlik bu amaçla kullanılabilir.

Bu öneriler, Erzurum tabyalarının hem tarihi dokusunu koruyarak hem de modern dünyanın ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yeniden işlevlendirilmesini sağlayabilir. Bu tür projeler, kültürel mirası yaşatırken, aynı zamanda ekonomik ve sosyal anlamda da bölgeye katkı sağlayacaktır. Ayrıca Erzurum ilinin Anadolu topraklarında devletin ve milletin zor zamanlarında göstermiş olduğu duruş tarihteki yerini koruyacaktır.

Tüm bu çalışmalar için ihtiyaç duyulan maddi kaynak devlet bütçesi ve kurulacak bir vakıf aracılığıyla tabyaların yapımı sırasında el birliği içerisinde çalışmış Erzurum halkı ve bu topraklara çok şey borçlu olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları sayesinde sağlanabilir.
Tüm bunların tabyaların yeniden işlevlendirilebilmesine katkılarının yanı sıra süreçlerin güncel ve gelecek nesillere aktarılabilmesi ayrıca önemli bir husustur.

Erzurum tabyalarında verilen mücadelenin gençlere aktarılması, tarih bilincini güçlendirerek, ulusal kimlik ve vatan sevgisinin pekişmesine katkıda bulunacaktır. Bu tür bir aktarım, gençlerin geçmişle bağ kurmasını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda onları ülkenin geleceği için sorumluluk almaya teşvik eder. Sonuç olarak, gençlerde tarihsel bilinç, aidiyet duygusu, milli değerlere saygı ve sahiplenme artabilir. Ayrıca, bu tür bir eğitim, gençlerin tarih derslerine olan ilgisini artırabilir ve onları daha bilinçli bireyler haline getirebilir.

Bu aktarımın yöntemleri arasında şunlar yer alabilir:

Eğitim Programları ve Atölyeler:
Okullarda düzenlenecek özel eğitim programları veya tarih atölyeleri, Erzurum tabyalarında verilen mücadelenin detaylarını gençlere anlatabilir. Bu programlar, görsel materyaller, belgeseller ve uzman tarihçiler tarafından verilen derslerle desteklenebilir.

Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR) Deneyimleri:

Teknolojiyi kullanarak, gençlerin tabyalardaki mücadeleyi sanal veya artırılmış gerçeklik ortamlarında deneyimlemeleri sağlanabilir. Bu, tarihin daha etkili ve kalıcı bir şekilde öğretilmesine yardımcı olabilir.

Dijital Platformlar ve Sosyal Medya:
Gençlerin sıklıkla kullandığı sosyal medya platformlarında, Erzurum tabyaları ve bu bölgede verilen mücadele hakkında bilgilendirici içerikler, videolar, podcast'ler ve interaktif haritalar paylaşılabilir.

Yerinde Eğitim ve Turlar:
Erzurum tabyalarına yapılacak eğitim gezileri, gençlerin bu tarihi mekanları yerinde görüp, o dönemin atmosferini hissetmelerine olanak tanır. Bu tür geziler, yerel rehberler eşliğinde düzenlenerek, gençlere o dönemde yaşananlar hakkında derinlemesine bilgi verilebilir.

Özel Anma Günleri ve Etkinlikler:
Erzurum tabyalarıyla bağlantılı anma günleri düzenlenebilir ve bu günlerde gençlere yönelik seminerler, konferanslar, tiyatro gösterileri veya canlandırmalar yapılabilir. Bu etkinlikler, tarihin canlı tutulmasını ve genç nesillere aktarılmasını kolaylaştırabilir. Buna en güzel örnek 9 Kasım Aziziye Zaferi anma etkinlikleridir.

Bu yöntemlerle Erzurum tabyalarında verilen mücadelenin gençlere etkili bir şekilde aktarılması, sadece tarih bilinci oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda gençlerin milli değerleri sahiplenmelerini ve geleceğe daha bilinçli bir şekilde bakmalarını sağlar.

Demem o ki;
Artık her geçirdiği kışın ardından hiçbir bakım ve onarım yapılmayan kaderine terk edilmiş ecdat yadigarları, devletin beka kaygısından o dönemde hazineden ayırdığı bütçenin onda birinden daha az bütçelerle yine yeniden hayata döndürülebilir. Büyüklerimiz Ankara’da, bizler Erzurum’da ve yaşadığımız şehirlerde buna destek olalım. Dağ başlarında bugünleri görelim diye karda kışta yatan dedelerimizden neyimiz fazla ki? Hala onların mirası ile yaşıyoruz. Biz ne bırakacağız çocuklarımıza?

Erzurum halkı bunu yine el birliği ile yapabilir. Erzurum’da bir vakıf kuralım işi sadece Tabyalar olsun. Bu vakfın başkanlığını yapabilecek onlarca büyüğümüz bu amaçla çalışacak onlarca Erzurumlu var. Tabyalar her Erzurumlunun üzerinde vebaldir.

Çetin Bayram