7 Ağustos, Erzurum Kongresi kararlarının yayımlandığı gün...
Ve, Manda söylemlerinin kesin bir dille reddedildiği bildiri..
Bu anlamda gürümüzden 104 sene önce iddiaları araştırmak üzere bir askeri heyet Türkiye’de...
*
ABD, Erzurum’da soykırım iddialarını incelemek üzere 1 Ağustos 1919’da bir heyet gönderiyor.
Dönemin belediye başkanı Zakir Bey, heyeti şehir mezarlığına götürüyor ve kıvrak zekâsıyla şunları söylüyor; ‘Burası Müslüman mezarlığı, şurası da Ermeni maşatlığı...’
ABD’li Tümgeneral James Harbord’un Ermeni soykırımı iddiaları üzerine Türkiye’de yaklaşık 50 kişilik heyetle beraber yaptığı incelemeler iddiaların gerçek dışı olduğunu, aksine Türk halkının Ermeni saldırılarına maruz kaldığını ortaya koyuyor.
Harbord Raporu...
Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanan, kitabın ismi “Harbord Askeri Heyeti Raporu”...
Kitapta verilen bilgilere göre ABD Kongresi’nin onayı ile ABD Başkanı Woodrow Wilson, 1 Ağustos 1919’da Tümgeneral James Harbord başkanlığındaki askeri bir heyeti Anadolu ve Kafkaslardaki durumu incelemek üzere İstanbul’a gönderdi.
Kitapta öne çıkan bir bölüm şöyle:
Gezisine başlamadan önce yoğun Ermeni propagandasına maruz kalan ve Ermenilerin toplu mezalimlere maruz kaldıklarına dair kanıtlar bulacağı beklentisinde olan Tümgeneral Harbord, bölgeye geldiğinde bunun gerçeğe dönüşmeyeceğini fark eder.
Harbord, ne savaştan önce ne de sonra Anadolu’da Ermenilerin çoğunluğu oluşturduğu herhangi bir yerleşim yeri olmadığını tespit eder.
Harbord Askeri Heyeti, Türk Rus sınırında bir taarruza ve Türk halkının da Erzurum civarında Ermeni nüfusa yönelik bir saldırı hazırlığı olduğu şeklinde daha önce çıkan haberlerin aksine söz konusu haberlerin doğruluğunu ispatlayacak hiçbir şey bulamadığını ifade eder.
Heyet ayrıca Türk halkının Ermeni mezalim ve saldırılarına maruz kaldığını da raporlarında bildirir.
General Harbord’un Anadolu’ya Geliş Amacı
Heyetin amacı;
Ermeni iddiaları ve meselesini araştırmak.
Türkiye’de Manda İdaresi kurulup kurulmayacağını araştırmak.
General Harbord, Doğu Anadolu Bölgesini gezmiş, 22 Eylül 1919’da Sivas’ta Mustafa Kemal ile bir görüşme gerçekleştirmiştir.
22 Eylül 1919’da Sivas’ta bulunan Mustafa Kemal ile görüştükten sonra Erzurum’a giderek Kazım Karabekir ile de görüşen Heyet, bölgede incelemelerini sürdürdü.
Kendisine sunulan nüfus istatistiklerine şüpheyle bakmasına rağmen Erzurum Belediye Başkanı Zakir Bey’in; Erzurum’daki Müslüman mezarlığının büyüklüğüne, buna karşılık Hristiyan mezarlığının küçük bir alanı kaplamasına Harbord’un dikkatini çekmesi, bu bölgede Türklerin eskiden beri çoğunlukta olduğunu bu istatistiklerin doğruluğuna en gerçekçi kanıt olmuştur.
Harbord Raporu’nun İçeriği
Anadolu’yu Amerikan Mandası yapmak gereksizdir.
Anadolu’da milliyetçiler ülkeyi savunma konusunda kararlıdır. Bu durumda Anadolu’ya 400-500 bin kişilik ordu göndermek gerekir ki bu da maliyeti arttırır.
Anadolu’nun yeraltı ve yerüstü kaynakları bu maliyeti karşılayacak düzeyde değildir. Bu durum ABD’ye ekstra yük getirecektir.
Bölgede Türkler, Ermenilerden çoktur.
Ermeni iddiaları asılsızdır.
Gerneral Harbord Raporunun Önemi
Türkler’in haklılığını ilan eden uluslararası bir belgedir.
Ermeni talep ve iddialarını, Wilson Prensiplerinden yararlanma çabalarını boşa çıkarmıştır.
Rapor yayımlanınca Amerikan Mandasını savunanlar hüsrana uğradı.