Yazı dizimizde bu gün mihenk taşlarından biri olan Sivas Kongresine değinmeye çalışacağız. Milli mücadele döneminde toplanan kongreler içerisinde tüm yönleriyle ulusal tek kongre Sivas Kongresidir. Sivas Kongresinde gözlemci devlet olarak yer alan ise Amerika Birleşik Devletleridir. Sivas’ta bir kongre yapılmasına dair ilk karar Amasya Genelgesinde alınmıştır. Peki, Sivas kongresini engellemeye çalışanlar oldu mu? İşte sorumuzun cevabı aşağıda yer almaktadır.
- İstanbul hükümeti Elazığ Valisi Ali Gaip Bey,
- İtilaf Devletlerinden Fransa,
- İstanbul hükümeti Ankara Valisi Muhittin Paşalar kongreyi engellemeye çalışmışlardır. Fransa’nın kongreyi basacağına dair haberler çıkmış fakat böyle bir teşebbüs olmamıştır.
Sivas Kongresi, Erzurum Kongresi kararlarının onaylandığı yerdir. Bu yüzden kongre Erzurum Kongresinde daha kısa sürmüştür. Sivas Kongresinde en fazla tartışılan iki konu vardır. Bunlar;
- Mustafa Kemal’in kongre başkanlığı,
- Manda ve himaye sorunudur.
Mustafa Kemal’in Sivas Kongresinde ki rakibi yine Erzurum Kongresinde ki rakibi olan yakın arkadaşı Rauf Bey olmuştur. Mustafa Kemal çoğunlukla kongre başkanlığına seçilmiştir. Bu görev Mustafa Kemal’in ulusal anlamda aldığı ilk görev olmuştur. Sivas Kongresinde alınan kararlardan bazıları ise şunlar olmuştur.
- Mebuslar Meclisi derhal açılmalıdır. Bu karar Erzurum Kongresinde ilk defa metinlerde yer almıştı. Amaç hükümeti denetleyebilmek ve ulusal irade yönünde kararlar alabilmekti.
- Azınlıklara siyasi, hukuki, ticari ayrıcalıklar verilmemelidir. Bu kararla yine Erzurum Kongresinde olduğu gibi kapitülasyonlara karşı çıkılmıştır.
- Temsil Heyeti bütün yurdu temsil eder ve heyetin üye sayısı 15’tir. Böylelikle Temsil Heyeti ulusal bir hüviyete bürünmüştür.
- Manda ve himaye kesinkes reddedilecektir. Tam bağımsızlık yönünde Erzurum Kongresinde alınan karar teyit edilmiştir.
- İrade-i Milliye adlı gazete çıkarılacaktır. Amaç halkı doğru bilgiye doğrudan ulaştırmak olmuştur. Temsil Heyetinin yayın organı böylelikle İrade-i Milliye gazetesi olmuştur.
- Tüm cemiyetler tek çatı altında toplanacak, adına da Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı verilecek. Cemiyetlerin tek çatı altında toplanmasının temel nedeni hızlı ve çabuk karar verebilmek içindir. Cemiyetler ulusal bir karakter kazandı. Cemiyet daha sonra kurulacak olan Halk Fırkasının da temelini oluşturacaktır.
- Ali Fuat Paşa, Batı Cephesi komutanlığına atandı. Bu durum Temsil Heyetinin bir hükümet gibi çalışıp, yürütme yetkisini kullandığı gösterir. Aynı zamanda batı cephesinde yer alan birliklerin de tek elde yönetilmesi hedeflenmiştir.
- Ulusal bağımsızlığımıza ve egemenliğimize zarar vermediği sürece dış yardım alınabilir.
Sivas Kongresinden sonra Damat Ferit Paşa Hükümeti istifa etmek zorunda kaldı. Bu durum Temsil Heyetinin ilk siyasi başarısıdır. Kurulan yeni hükümet Ali Rıza Paşa hükümeti oldu. Onun milli mücadeleye olumlu bakması yeni bir dönemin başlangıcı oldu ve Amasya Görüşmelerinin önü açıldı. Erzurum Kongresi ve Sivas Kongresi milli mücadelenin en önemli kilometre taşları olmuştur. İki kongreyi karşılaştırarak bu gün ki yazımızı sonlandırmaya çalışacağım.
ERZURUM KONGRESİ |
SİVAS KONGRESİ |
23 Temmuz-7 Ağustos 1919 |
04-11 Eylül 1919 |
Toplanış amacı bölgesel |
Toplanış amacı ulusal |
Temsil Heyeti yetki alanı bölgesel |
Temsil Heyeti yetki alanı ulusal |
Manda ve himaye ilk kez reddedildi |
Manda ve himaye kesinkes reddedildi |
Gazete yok |
İrade-i Milliye adlı gazete çıkarıldı |
Atama yok |
Ali Fuat Paşa Batı cephesine atandı |
Mustafa Kemal kongre başkanı |
Mustafa Kemal kongre başkanı |
|
|