Şu an yürürlükte olan anayasamız 12 Eylül 1982 yılında halkoyu ile 1982 yılında kabul edilmiş bir anayasadır. 1982 anayasası kazuistik bir yöntemle hazırlanmıştır. Yani bu anayasa detaycıdır. Değiştirilemeyecek hükümlerin artmış olması 1982 anayasasının sert bir anayasa olduğunun kanıtıdır. Bu yönüyle de 1982 anayasası sert bir anayasadır. Siyasi partilerin yurt dışından maddi yardım alamamaları, 1982 anayasasının az katılımcı demokrasi modelini benimsediğinin göstergesidir. Anayasa Mahkemesine meclisin üye seçimine son verilmesi, meclis başkanlığı için seçimlerin dördüncü turda bitirilmesi ve cumhurbaşkanına belli şartlarda meclis seçimlerini yenileme yetkisinin verilmesi ise 1982 anayasasının tıkanıklığı giderici özelliğini gösterir. (Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm) Anayasa Mahkemesine üye seçimi daha sonra tekrar meclise verilmiştir. Çoğunlukçu demokrasi modeli benimsenmiştir. 1982 anayasası ile insan haklarına saygılı devlet anlayışı benimsenmiştir. Oy kullanmayanlara para cezasının verilmesi ilk defa bu anayasa ile kabul edilmiştir, (1987 yılı) 1982 Anayasası başlangıç metni ve 7 kısımdan oluşmaktadır. Kenar başlıkları anayasaya dâhil edilmemiştir. Bunlar şu şekildedir:
- Birinci Kısım Genel Esaslar,
- İkinci Kısım Temel Hak ve Ödevler,
- Üçüncü Kısım Cumhuriyetin Temel Organları,
- Dördüncü Kısım Mali ve Ekonomik Hükümler,
- Beşinci Kısım Çeşitli Hükümler,
- Altıncı Kısım Geçici Hükümler,
- Yedinci Kısım Son Hükümler olmak üzere toplam yedi kısımdan oluşmaktadır.
1961 ve 82 ANAYASALARININ BENZERLİKLERİ |
- İki anayasa da askeri müdahale ile yapılmıştır.
- İkisinde de ikili bir kurul vardır.
- İkisinde de sivil kanat seçimle oluşturulmamıştır.
- İkisi de halkoyu ile kesinleşmiştir.
- Sivil kanadın Bakanlar Kurulunu kurma ve düşürme yetkisi yoktur.
- Yazılı, sert ve kazuistik anayasalardır.
- İkisinde de meclis dışından bakan atamasına yer verilmiştir.
- Parlamenter hükümet modeli ve temsili demokrasi anlayışı benimsenmiştir. Şu an 2017 anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kabul edilmiştir.
1961 ve 82 ANAYASALARININ FARKLI YÖNLERİ
- 1961 anayasası çift meclis, 1982 tek meclisten oluşmaktadır.
- 1961 anayasası çoğulcu, 1982 çoğunlukçu demokrasi anlayışına yer vermiştir.
- 1961 anayasası Türk milliyetçiliği, 1982 Atatürk milliyetçiliği esas alınmıştır.
- 1961 anayasası insan haklarına dayalı devlet anlayışı, 1982 insan haklarına saygılı devlet anlayışını öngörmüştür.
- 1961 anayasasında cumhurbaşkanını meclis seçer, 1982 anayasasına göre ise halk seçer.
- 1961 anayasasında cumhurbaşkanı meclis içinden, 1982 anayasasına göre cumhurbaşkanı meclis içinden ve dışından aday olabilir. Bunun belli şartları vardır.
- 1961 anayasasına cumhurbaşkanı görev süresi 7 yıl, 1982 anayasasına göre ise cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır.
DİKKAT: Anayasayı ihtilal ve devrim gibi eylemlerin sonunda baştan sona değiştiren iktidar asli kurucu İktidar, (1921-1961-1982)
DİKKAT: Anayasayı normal şartlar altında kurallarına göre değiştiren tali kurucu iktidar,
DİKKAT: Anayasanın özüne dokunmadan bazı değişiklikler yapan ise kurulmuş iktidardır.