Mustafa Kemal döneminde alınan tedbirlerle yeni bir savaş öncesi sınırlar güvence altına alınmıştı. Atatürk’ün ölümünden sonra ise 19 Ekim 1939 yılında İngiltere ve Fransa ile ittifak antlaşması imzalanmıştır. Türkiye’nin bu dönem de en kaygı duyduğu devlet İtalya’dır. İtalya’nın, Arnavutluğu işgal etmesi İsmet İnönülü Türkiye’yi İngiltere ve Fransa’ya yakınlaştırmıştır. Etkin Tarafsızlık Denge Oyunu ile Türkiye, Müttefik ve Mihver Devletler arasında bir denge kurmaya çalışmıştır.
SORU: 1939 yılında imzalanan ittifak antlaşmasın da neler vardır?
CEVAP:
- Türkiye’ye bir saldırı olursa İngiltere ve Fransa Türkiye’ye yardım edecek,
- Savaş Akdeniz’e sıçrarsa Türkiye de olaya müdahale edecekti,
- İngiltere ve Fransa, Türkiye’ye ekonomik yardımlarda bulunacaktı.
SORU: Türkiye bu ittifak maddelerine uymuş mudur?
CEVAP: 1939 yılında Almanya’nın Fransa’ya saldırısı ve Rusya baskısı, 1940 yılında ise İtalya’nın Yunanistan’a saldırısı ve Almanya’nın tehdidi karşısında Türkiye antlaşma şartlarına uymamıştır. Türkiye ile Rusya’nın 1940 yılında yakınlaşmasında Balkanlarda yaşanan Rus-Alman çekişmesi etkilidir. 1941 yılında Yunanistan’ın işgali, Bulgaristan’ın mihver devletler safında savaşa katılması, savaşın Türkiye sınırına dayanmasına neden olmuştur. Bu durum en çok müttefik devletleri tedirgin etmiştir. Bu arada Almanya’nın Türkiye ile saldırmazlık paktını imzalaması durumu iyice karışık hale getirmiştir.
DİKKAT: Türkiye’nin önemini artıran gelişmeler şunlardır:
- Almanya’nın Kafkaslar ve Ortadoğu emelleri,
- ABD’nin savaşa girmesi,
- Rusya ve Almanya çekişmeleri
II. Dünya Savaşında Refik Saydam, Şükrü Saraçoğlu başbakanlık yapmışlardır. Dönemin Genelkurmaya Başkanları ise Fevzi Çakmak ve Kazim Orbay’dir. Bu dönemin Dışişleri Bakanları ise Şükrü Saraçoğlu, Numan Menemencioğlu ve Hasan Saka’dir.
SORU: Müttefik devletler Türkiye’yi savaşa sokmak için hangi adımları atmışlardır?
CEVAP:
- ADANA GÖRÜŞMELERİ: Görüşme de İsmet İnönü, Başbakan Şükrü Saraçoğlu ve İngiliz Churchill bulundu. 30 Ocak- 1Şubat 1943 tarihleri arasında yapılan görüşmelerde İngiltere çok istemesine rağmen Türkiye’ye savaşa girmeyi kabul etmemiştir.
- KAHİRE GÖRÜŞMELERİ: Görüşme İngiliz Dışişleri Bakanı Anthony Eden ile Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu arasında 5-6 Kasım 1943 tarihinde yapıldı ve Türkiye’den hava üssü istendi.
- II. KAHİRE GÖRÜŞMESİ: İsmet İnönü, Churchill ve Roosevelt arasında yapıldı ve Türkiye, askeri ve teknik malzeme sözü karşılığında savaşa girmeyi prensip olarak kabul etti.
1943 yılında yapılan Adana konferansında Türkiye, savaş için hazırlığının olmadığını ve Rusya hakkında ki düşüncelerini, İngiltere’ye dile getirmiştir. Türkiye 1943 yılında ki Kahire görüşmelerinde ilke olarak II. Dünya savaşına girme kararı almıştır. Bunda silah ve diğer askeri malzemelerin müttefikler tarafından gönderilecek olması etkilidir. Bütün bunlara rağmen müttefiklerden istenilen yardım gelmemiştir. Yine de Türkiye, 1944 yılında Almanya’ya yaptığı ihracatı durdurmuş ve boğazlardan Alman savaş gemilerinin geçişine izin vermemiştir. 1945 yılında ise Almanya’ya savaş ilan edilmiştir. Savaş ilanında BM’lerin asil üyelerinden biri olmakta etkilidir. II. Dünya Savaşı dönemini anlatan eserler Halide Edip Adıvar’ın Sonsuz Panayır, Oktay Akbal’ın Garipler Sokağı, Orhan Kemal’in 72. Koğuş, Rıfat ılgaz’ın Karartma Geceleri adlı eserler oldu. Yalın ve sade anlatımı benimseyen Garip Akımı ortaya çıktı. Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday Garip Akımının önde gelen isimleri oldular. Vedat Nedim TÖR, Radyo alanında öncü rol oynadı. Yurttan Sesler Korosu, Falih Rıfkı Atay’ın Güzel Türkçemiz programları radio da dinleyici ile buluştu.