Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 1634 yılında Merzifon’un ilçeye en yakın köylerinden biri olan Mirince köyünde dünyaya gelmiştir. O bölgenin sipahi ileri gelenlerinden Oruç Bey'in oğludur. Annesi Abide Hatun'dur. 4 yaşında yetim kalmıştır. Babasının yakın arkadaşı Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaşıtı Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ile birlikte yetiştirilmiştir. Daha sonra Köprülü Mehmet Paşa'nın kızı ile evlenerek damadı olmuştur. Osmanlı padişahı Avcı Mehmet’in saltanatı sırasında 3 Kasım 1676- 15 Aralık 1683 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış bir devlet adamıdır. 1672-1677 de Lehistan seferi sırasında Osmanlı orduları serdar-ı ekremliği önce Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’ya vermiştir. Ama daha sonra Merzifonlu Kara Mustafa Paşa serdar olmuştur. 17 yüzyılın ortalarında Ukrayna diye bir devlet mevcut değildi. Dinyeper Nehri Ukraynalıları ikiye bölmüştü. Nehrin kıyısı Lehistan’ın sol kıyısı ise Rus Çarlığı elindeydi. Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmet Paşa komutasındaki 80 bin Osmanlı askeri 1672 yılında Ukrayna’ya girdi ve bazı kentleri kuşattı. Büyük yenilgiye uğrayan Lehler 18 Ekim 1672 yılında Bucaş Antlaşmasına razı oldular. Bu savaş sonunda Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaştı. 3 Kasım 1676 da Kara Mustafa Paşa, Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa’nın ölmesi ile sadrazamlığa getirildi. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın sadrazam olduktan kısa bir süre sonra katılmış olduğu birinci Osmanlı Rusya Savaşı’ndan ise Osmanlı Devleti Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın gösterdiği başarılarla savaşı galibiyetle sonlandırmıştır. Padişah Dördüncü Mehmet Kara Mustafa Paşa’ya Yanıkkale ve Komarom kalelerinin operasyon yapmaya ve onları kuşatmaya izin verdi. Osmanlı ordusu 21 Ocak 1682 de seferber edildi. 6 Ağustos 1682 de de savaş ilan edildi. Hazırlıklar uzun bir süre devam etti. Osmanlı ordusu 14 Temmuz’da Viyana’yı kuşattı. Fakat Osmanlı ordusu zamanı hesaba katmadılar. Daha sonra ordularını kombine edip ilerlememeleri ve yiyecek desteğinin kesilmesi Osmanlı ordusunu iyice zayıflatmıştı. Kuşatma devam ederken Osmanlı ordusunun Lehistan Krallığı Sobieski’nin 120 bin kişilik yardım kuvvetinin durduramaması üzerine bu Viyana Kuşatması neticesiz kaldı. Viyana bozgununun sorumluluğunu taşıyan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Belgrat’ta idam edildi. Padişah daha sonra düşünüp; yapmış olduğu başarılı hizmetlerden dolayı Kara Mustafa Paşa'nın başının kesilmesini geri almak istemiş ve ikinci bir emirle affedilmesini emretmiştir. Fakat ikinci emir ulaşana kadar görev verilen ulaklar paşayı idam etmişlerdir. Kesilip gömülen başının üzerine seng-i ibret (ibret taşı) konmuştur.
MUSTAFA KEMAL ATATÜRK'E GÖRE MERZİFONLU KARA MUSTAFA PAŞA
Yıl 1933. Mustafa Kemal Atatürk Ankara Konservatuarı’nı gezmektedir. Bir sınıfa girer ve ders tarihtir, konuda Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın II. Viyana Kuşatmasında aldığı yenilgidir. Öğretmen Merzifonlu ile ilgili olumsuz sözler kullanmaktadır. Paşa'nın bozguna uğradığından ve Osmanlıların bundan sonra gerilemeye, toprak yitirmeye başladığından söz etmektedir. Mustafa Kemal öğretmenin bu sözlerine karşı çıkmıştır: “Öğretmen Bey! 173 bin kişilik bir orduyu İstanbul'dan alıp Avrupa’nın göbeği olan Viyana önlerine götürmek her komutanın yapabileceği bir iş değildir. Bu büyük tarih olayını, o büyük adam gerçekleştirmiştir. Viyana'yı ancak padişah Kanuni Sultan Süleyman kuşatabilmişti. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’da onun derecesinde büyük bir adamdır”, demiştir. Amasya ilimizin Merzifon ilçesinde Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın adı yaşatılsın diye bazı kurum ve kuruluşlara onun ismi verilmiştir. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Devlet Hastanesi, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Medresesi bunlardan bazılarıdır. İstanbul'da da kendi adına açılan Kara Mustafa Paşa Camii ‘si bulunmaktadır. Yazıya desteklerinden dolayı Merve Çınar’a teşekkür ederim.
KAYNAKÇA
- Polonya Kralı Jan Sobieski'nin hükümdarlık dönemi(1674-1696) Sabire Arık, Ankara Üniversitesi, 2005
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1951) , Osmanlı Tarihî 3. Cilt 1. Kısım: 2. Selim’in tahta çıkışından 1699 Karlofça Antlaşması'na kadar Ankara Türk Tarih Kurumu