Tevhid: Evrendeki Eşsiz Birlik
Evreni izlediğimizde görüyoruz: her varlık kendi türünden olsa da eşsizdir; hiçbir insan, hayvan, bitki, böcek veya yıldız diğerinin tıpkısı değildir. Her canlı, Allah'ın kudretiyle yazılmış benzersiz özelliklere sahiptir ve Tevhid, bu eşsizliği vurgular.
Allah (cc) tektir; O, Ehad'dir, Vahid'dir ve yarattıkları da tektir. Tevhid, birliği gerektirir. Eğer evrendeki varlıklar birden fazla kaynağın ürünü olsaydı, insanın bir kolunun ağaç, bir ayağının deve olması mümkün olurdu. Ancak, her varlıktaki parçaların, o varlığı anlamlı kılacak şekilde düzenlenmiş olması, Tevhidin bir yansımasıdır.
Güneşin dünya ile ilişkisi bir sistem ilişkisidir; güneşi yaratan aynı kişi, dünyayı da yaratandır. Allah'ın yaratması olmadan, güneşin dünyayı ısıtması ve aydınlatması açıklanamaz. Canlılar ile cansız varlıklar arasındaki mükemmel uyum ve düzen, sadece sonsuz bilgi ve iradeye sahip olan Rabbimizin eylemidir. Eğer tüm eylemler Yaratıcıya dönüş yapmazsa, kısa sürede varlıkta düzensizlik oluşur ve evren çöker. İşte Tevhid-i ilahi, buna izin vermez.
İnsanın bir başı olması ve temel fonksiyonları olan görme, işitme, koklama, tatma, nefes alma, çiğneme ve yutmanın her birinin düzeni, sadece Allah'ın ilmi ve kudretini göstermekle kalmaz, aynı zamanda her şeyin birbiriyle olan ilişkisinin Tevhid çemberini gösterir.
Eşyanın Esbaba Atfedilmesinin Yetersizliği: Evrende görülen karmaşık ve düzenli yapılar, basit nedenlere (esbab) atfedilemeyecek kadar detaylıdır. Bu, insanları Allah'ın varlığı ve birliğini kabul etmeye yönlendirir.
Evren, "Allah'tan başka ilah yoktur" gerçeğini her yönüyle ifade eder. Evrendeki düzen ve mükemmellik, Allah'ın varlığına işaret eder.
Evrendeki harikulade düzenler ve yapılar, sınırlı ve basit nedenlerle açıklanamaz. Bu mucizevi düzenler, sınırsız bir ilim, irade ve kudretin varlığını gerektirir. Bu gerekliliğin adı Tevhiddir.
Olayların gerçek nedeni, sonsuz kudrete sahip olan Allah'tır. Diğer tüm nedenler, yalnızca Allah'ın iradesinin birer aracıdır.
Evrendeki kanunlar esma’ül hüsna sırlarıdır: evren ve evrendeki düzen, Allah'ın yaratması, bilgisi ve iradesinin bir sonucudur. İlahi kanunlar, Allah'ın emirleri olarak işler ve evrenin işleyişini düzenler ki, bu Tevhid sistemdir; değişmez, kıyamete kadar sürer.
